🔷مقاله روانشناسی🔷

هوش عاطفی؛ زبانی برای فهم خویشتن و جهان

در جهانی که موفقیت اغلب با نمره‌ها، مدارک، و دستاوردهای قابل اندازه‌گیری سنجیده می‌شود، مفهومی به‌ظاهر نرم و نامحسوس، آرام‌آرام جای خود را در مرکز توجه علم روان‌شناسی باز کرده است: هوش عاطفی.

توانایی‌ای که نه در فرمول‌های ریاضی و آزمون‌های هوش منطقی، بلکه در فهم احساسات، درک موقعیت‌های بین‌فردی و مدیریت واکنش‌های درونی معنا می‌یابد.

ریشه‌ی هوش عاطفی در کار پژوهشگرانی چون پیتر سالووی و جان مایر، و بعدها دنیل گلمن قرار دارد. آنان دریافتند که انسان‌ها صرفاً با IQ بالا به کامیابی نمی‌رسند؛ بلکه نوع دیگری از هوشمندی نیز وجود دارد که مسیر تصمیم‌گیری، روابط، و سلامت روان را تعیین می‌کند.

هوش عاطفی یعنی توانایی شناخت هیجان‌های خود و دیگران، مدیریت آن‌ها، و استفاده از این شناخت برای راهبری رفتار و تفکر. این مفهوم چهار رکن اصلی دارد: خودآگاهی، خودتنظیمی، همدلی، و مهارت‌های اجتماعی. هر یک از این ارکان، پازلی از بلوغ روانی انسان را می‌سازند.

۱. خودآگاهی؛ آغاز گفت‌وگو با درون

خودآگاهی یعنی دیدن احساس پیش از آن‌که ما را بلعد. بسیاری از ما از خشم، اضطراب یا غم خود بی‌خبریم تا وقتی که سرریز می‌شود. فردی که از هوش عاطفی بالا برخوردار است، می‌تواند احساس خود را نام ببرد و منشأ آن را بشناسد. این شناخت، مانند چراغی است در تاریکیِ ناخودآگاه؛ راه را برای فهم رفتار و تصمیمات باز می‌کند. کسی که می‌داند چرا ناراحت است، می‌تواند مسیر ترمیم خود را پیدا کند، نه آن‌که صرفاً در حالتی واکنشی غوطه‌ور شود.

۲. خودتنظیمی؛ هنر مهار طوفان درونی

هوش عاطفی به معنای سرکوب احساسات نیست، بلکه توانایی مدیریت سنجیده‌ی آن‌ها است. شخصی که می‌تواند در اوج عصبانیت چند ثانیه سکوت کند یا در لحظه‌ی شکست امیدش را حفظ کند، در واقع هوش عاطفی خود را به کار گرفته است. این مهارت، نتیجه‌ی تمرین و تجربه است — محصول اعتماد به نفس در برابر احساس، نه فرار از آن.

۳. همدلی؛ پلی میان «من» و «دیگران»

در دنیای امروز که ارتباط‌های مجازی فراوان و صمیمیت واقعی کم‌رمق شده، همدلی همان چیزی است که انسان را انسان‌تر نگاه می‌دارد. درک احساس دیگری، بی‌آن‌که قضاوت کنیم، یا حتی توانایی گوش دادن بدون پاسخ فوری، شکلی عمیق از هوش عاطفی است. همدلی باعث می‌شود روابط خانوادگی سالم‌تر، دوستی‌ها عمیق‌تر، و محیط‌های کاری انسانی‌تر شوند.

۴. مهارت‌های اجتماعی؛ هوش در میدان رابطه

انسانِ صاحب هوش عاطفی، نه فقط درون‌گرا و خوش‌فهم، بلکه در تعامل نیز چابک و آگاه است. او می‌داند چه زمانی سکوت کند، چگونه بازخورد دهد، و چطور میان تضادها صلح برقرار کند. بسیاری از رهبران موفق، به‌ویژه رهبران الهام‌بخش، دقیقاً به همین دلیل برجسته‌اند: آنان احساس دیگران را می‌فهمند و با زبان احترام و درک با آن‌ها سخن می‌گویند.

اهمیت هوش عاطفی در زندگی روزمره

تحقیقات نشان داده‌اند که هوش عاطفی نقش چشمگیری در رضایت از زندگی، کاهش اضطراب و استرس، و حتی موفقیت شغلی دارد. فردی با EQ بالا، در مواجهه با بحران، انعطاف‌پذیرتر است و می‌تواند شکست را به تجربه‌ی یادگیری تبدیل کند. او در روابط خود، نیازهایش را صریح اما محترمانه بیان می‌کند و از تعارضات، فرصت رشد می‌سازد.

در نقطه‌ی مقابل، نداشتن هوش عاطفی می‌تواند موجب شود فرد در چرخه‌ی سوء‌تفاهم‌ها، دل‌خوری‌ها و تصمیمات هیجانی گرفتار شود. از همین روست که گلمن می‌گوید: «اگر بتوانیم احساسات‌مان را خوب بفهمیم و خوب هدایت کنیم، بیش از نیمی از مسیر موفقیت را پیموده‌ایم.»

از دانستن تا زیستن

هوش عاطفی یک مهارت نظری نیست که با چند کتاب افزایش یابد؛ بلکه فرایندی روزمره و تمرینی شخصی است. باید احساسات را مشاهده کرد، در لحظه نامید، و از قضاوت نسبت به آن‌ها دست کشید. باید یاد گرفت به جای قهر، گفت‌وگو کرد؛ به جای واکنش، تأمل نمود. هر بار که آگاهانه تصمیم می‌گیریم در برابر خشم یا اندوه، پاسخی انسانی‌تر بدهیم، در حقیقت در مسیر رشد عاطفی گامی برداشته‌ایم.

فرجام سخن

جهان آینده بیش از هر زمان دیگری به هوشمندی هیجانی نیاز دارد — جهانی که انسان‌ها در آن بتوانند احساسات خود را بشناسند و درک متقابل را سرلوحه‌ی رفتار اجتماعی قرار دهند. شاید بزرگ‌ترین نماد بلوغ انسان قرن بیست‌ویکم، نه فناوری‌های هوش مصنوعی، بلکه پرورش هوش عاطفی در درون انسان‌ها باشد: خردی که می‌آموزد اول خود را بفهمیم، سپس دیگران را، و در نهایت جهان را با نگاهی انسانی تجربه کنیم.

🔷مقاله تحصیلی🔷

مطالعه، فعاليتي است که قواي ذهني، بيشترين کارايي را در آن دارد و انجام صحيح و پر ثمر آن، به آمادگي ذهني فرد بستگي تمام دارد. خواننده هنگام مطالعه بايد توانايي درک مطالب و ايجاد ارتباط ميان اجزاي آنها با ساير معلومات خودش را داشته باشد. براي افزايش مهارتِ خواندن، رعايت و به کارگيري نکات زير توصيه مي‌شود:

1ـ تحقيقات نشان مي‌دهد که يکي از مؤثرترين راه‌هاي افزايش بازدهي مطالعه، خواندن و به خود باز پس دادن يا براي خود بازگو کردن مطلب است. چنين روشي به دلايل زير، بسيار مفيد است:

الف ـ وقتي شخصي مطلبي را با اطلاع از اينکه به زودي بايد آن را براي خود بازگو کند، مطالعه مي‌کند. اين احساس در وي انگيزش ايجاد مي‌کند که بعضي آن را «اراده براي يادگيري» ناميده‌اند.

ب ـ وقتي مطلبي را که مي‌خوانيم، به خوبي براي خود بازگو کنيم، اين عمل خود يک پاداش است، و هرگاه قادر به انجام اين کار نباشيم، اثري دارد که با اثر تنبيه براي پاسخ‌هاي نادرست، مشابه است.

پ ـ نکته ديگر آنکه بالاخره شخص بايد مطلبي را که خوانده است، از بر کند؛ بنابراين، وقتي شخصي مطلبي را از بر مي‌کند، در واقع تکرار مجدد مطلب را که هدف اوست، تمرين مي‌کند.

2ـ در هنگام خواندن، جهش به عقب را مي‌توان از بين برد. اکثر ما، اغلب هنگامي که مايليم جملة جالبي را که خوانده‌ايم، دوباره بخوانيم و يا در مواردي که تمرکز کافي و حضور ذهن نداشته‌ايم، دوباره به عقب برگرديم و قسمتي از مطلب خوانده شده را مجدداً با دقت بيشتر بخوانيم، در واقع اقدام به واپس‌نگري مي‌کنيم؛ ولي اگر اين واپس‌نگري‌ها را کنترل نکنيم، به صورت عادت بسيار بدي در خواهد آمد. تصور کنيد که اگر قرار باشد هر بار کلمه يا عبارت يا قسمتي از يک سطر را که خوانده‌ايم، دوباره بخوانيم و باز به عقب برگرديم و آن را دوباره و سه باره بخوانيم، رشته مطلب را گم مي‌کنيم و به مراتب از سرعت مطالعه ما کاسته خواهد شد.

3ـ در هنگام خواندن، وسعت ديد را مي‌توان تا حد ديدن بيش از پنج کلمه در هر توقف گسترش داد؛ يعني خوانندة سريع، با توسعة ميدان ديد چشم خود، به شبه جمله‌ها و عبارات توجه مي‌نمايد و با اجتناب از تلفظ و خواندن تک تک کلمات، در هر نگاه چند يا چندين کلمه را ملاحظه و جذب مي‌کند. براي ديدن بيش از يک کلمه در هر بار، بايد از انجام حرکت سر خود جلوگيري نماييد؛ بدين ترتيب، تعداد توقف‌هاي يک خواننده در پاراگراف دو خط و نيمي، به حدود پنج تا شش توقف کاهش مي‌يابد. براي بهتر روشن شدن مطلب، در زير، سه نمونه از شيوه خواندن سه خوانندة کند، متوسط و سريع آمده است.

خوانندۀ کند:

اگر / مقداري / خون / از / يک / انسان / بگيريم / و درون / ليواني / بريزيم / و آن را / در يخچال / نگهداري / کنيم / تا منعقد / نشود / پس از / مدتي / خواهيم / ديد / که خون / رسوب / مي‌کند / و به / دو بخش / مشخص / يعني / پلاسم‌ها / و گلبول‌ها / تقسيم / مي‌شود.

خوانندة معمولي و متوسط:

اگر مقداري خون / از يک انسان / بگيريم و درون / ليواني بريزيم / و آن را در يخچال / نگهداري کنيم / تا منعقد نشود / پس از مدتي / خواهيم ديد که / خون رسوب مي‌کند / و به دو بخش مشخص / يعني پلاسم‌ها و گلبول‌ها / تقسيم مي‌شود.

خوانندة سريع:

اگر مقداري خون از يک انسان بگيريم / و درون ليواني بريزيم / و آن را در يخچال نگهداري کنيم / تا منعقد نشود، پس از مدتي خواهيم ديد / که خون رسوب مي‌کند / و به دو بخش مشخص، يعني پلاسم‌ها و گلبول‌ها، تقسيم مي‌شود.

ملاحظه مي‌کنيد که خوانندة کند 31 بار توقف داشته و در هر توقف به هر کلمه نگاه کرده، احياناً آن را تلفظ کرده و سپس به کلمة بعدي پرداخته است. در خوانندة متوسط، تعداد توقف‌ها به حدود 12 مرتبه کاهش مي‌يابد؛ زيرا با هر بار نگاه کردن، دو يا چند کلمه را در آن واحد مي‌بيند؛ ولي خوانندة سريع، با توسعه ميدان ديد چشم خود، به شبه جملات و عبارات توجه مي‌نمايد و با اجتناب از تلفظ و خواندن تک تک کلمات، در هر نگاه چند يا چندين کلمه را ملاحظه و جذب مي‌کند، و لذا تعداد توقف‌هاي اين خواننده به حدود 6 تا 7 توقف کاهش مي‌يابد (بايد توجه داشت که اين توقف‌ها به کمتر از آ‌ن نيز قابل کاهش است).

4ـ يکي از علل کندخواني، تلفظ کلمات و خواندن تک تک آنها، حتي به صورت بي‌صداست که بايد از آ‌ن پرهيز شود. اين مشکل از عادات شکل گرفته در دوران تحصيلمان در دبستان به وجود آمده است و از زمان يادگيري خواندن ناشي مي‌شود که بعدها نتوانسته‌ايم بر آن فايق آييم، و براي از بين بردن آن نيز تمرين لازم است. اگر به مدت دو يا سه هفته، روزي نيم ساعت را صرف تمرين کردن کنيد، مسلماً به عادات غلط خود در نحوة خواندن فايق خواهيد آمد. يکي از راه‌هاي پيشنهادي براي از بين بردن لب خواني (تلفظ کلمات و خواندن تک تک آنها، حتي به صورت بي‌صدا) اين است که بين لب‌هايتان، و نه بين دندان‌ها، چيزي را که به قدر کافي سنگين باشد تا براي نگهداري آن ناچار به فشار دادن روي لب‌ها باشيد، قرار دهيد و خواندن را ادامه دهيد.

5 ـ در موقع خواندن مطالب تازه، بايد به اصل موضوع توجه داشت؛ يعني بايد جملات گويا (يکي از جملات در هر پاراگراف را که خود به تنهايي گوياي منظور و هدفي است و نويسنده در پي تشريح آن در آ‌ن پاراگراف بوده است، جملة گويا مي‌ناميم) و کلمات اساسي را تشخيص داد و رؤوس مطالبي را که براي بيان اصل موضوع به کار رفته است، پيدا کرد. در موقع بازنويسي مطالب براي يادگيري نيز بايد به همين طريق عمل کرد.

6ـ مراحلي که بايد براي بهتر درس خواندن مراعات شود، عبارتند از:

الف ـ نظر اجمالي به مقاله: فصلي از کتاب، يا هر چيز ديگر را که در حال خواندنش هستيد، يک بار به طور کامل بخوانيد تا لُب کلام و تصويري کلي از آن مطلب دستگيرتان شود. يک بار خواندن مطلب سبب مي‌شود که بدانيد اصل موضوع دربارة چيست؛ همانند نقاشان که قبل از شروع نقاشي، ابتدا خطوط اوليه و طرح آن را مي‌کشند.

ب ـ خواندن براي ثبت صحيح جزييات با ذهني هوشيار و با علاقه: اين بار مجدداً مطلب را يک بار ديگر بخوانيد و به جزييات آن مطلب دقت بيشتري کنيد. در اين مرحله سعي کنيد که آگاهانه سؤال‌هايي را طرح کنيد و براي آنها پاسخ‌هاي قانع کننده‌اي را ارايه دهيد.

پ ـ در پايان هر پاراگراف، سر خود را به عقب تکيه دهيد تا مطمين شويد که مفاهيم ضروري را مي‌توانيد با کلمات خودتان از حافظه خود فرا بخوانيد (فکر خوبي است اگر تصور کنيد که در حال توضيح دادن تمام مطالب براي دوستان خود هستيد).

ت ـ مرور: پس از تکرار نزد خود، يک بار ديگر کتاب را بخوانيد تا مطمين شويد که تمام دروس را کاملاً فهميده‌ايد؛ در ضمن بايد آنچه را که خوانده‌ايد «ملکة» ذهنتان شود، و اين کار را به نحوي انجام دهيد که يادآوري يک قسمت از مطلب (يا هر کليد رمز، عبارت، اسم، نظريه و ...)، سبب شود که همة مطالب اساسي کتاب به ذهنتان بيايد.

ث ـ بعد از خواندن مطلب، بررسي کردن فوري آن مطلب، ضروري است. روز بعد بررسي کنيد تا مطمين شويد که کليدهاي رمز به خوبي انجام وظيفه مي‌کنند و سريع و صحيح تمام مطالب را به يادتان مي‌آورند.

7 ـ هيچ‌گاه با دوست يا دوستانتان در يک زمان و با هم مطالعه نکنيد؛ زيرا انجام اين کار، سبب به هدر رفتن وقت شما خواهد شد؛ البته مي‌توانيد مطلبي را براي مطالعه مشخص کنيد و پس از مطالعه، دربارة درس خوانده شده از يکديگر سؤال کنيد.

8 ـ مي‌توانيد مطلب مطالعه شده را براي دوستتان يا هر کسي که مايل به يادگيري آ‌ن است، شرح دهيد؛ در اين صورت، تسلط شما بالا مي‌رود؛ زيرا هنگامي قادر خواهيد بود مطلبي را توضيح دهيد که آن را به طور کامل فهميده باشيد.

9 ـ اگر در جست و جوي پاسخي براي يک پرسش خاص هستيد، آن را به طور سطحي و به سرعت بخوانيد؛ اما مواد و مطالب فني و تخصصي را با دقت و تفکر بيشتر بخوانيد.

10 ـ يادگيري با فاصله، در مقايسه با يادگيري متراکم، داراي تاثير بيشتري است. در هنگام خواندن، زمان‌هاي مطالعه را به بخش‌هاي 30 يا 40 دقيقه‌اي تقسيم کنيد و بين آنها استراحت کوتاهي داشته باشيد. استراحت، ضمن اينکه باعث رفع خستگي اعضاي بدن مي‌شود، همچنين موجب مي‌شود اطلاعاتي که لحظاتي پيش مطالعه شده‌اند، با مطالب خوانده شده قبلي پيوند لازم را برقرار کنند. در هنگام استراحت بلند شويد، سپس حدود پنج دقيقه به انجام کارهاي ديگري غير از کارهاي فکري مشغول شويد، پنجره اتاق را باز کنيد و چند بار نفس عميق بکشيد.

11 ـ اگر چشمان شما در هنگام خواندن، به خصوص در هنگام تندخواني، احساس خستگي مي‌کنند، مي‌توانيد از اين روش، که عبارت است از تمرکز ميدان ديد روي يک شي در فاصلة دور، استفاده کنيد. اين حالت نگاه کردن را دو تا سه ثانيه انجام دهيد و سپس بدون حرکت دادن سر، به نزديک‌ترين شي داخل اتاق نگاه کنيد و دو تا سه ثانيه هم روي آن شي تمرکز داشته باشيد. تمرين قبل را پنج بار انجام دهيد. در اين تمرين، ماهيچه‌هاي اطراف چشم شما حرکت مي‌کنند و حالت خود را به خوبي حفظ مي‌نمايند و خستگي آن از بين مي‌رود. اين تمرينات، به ويژه براي کساني که کارهاي چشمي طولاني دارند يا زير نور برق کار مي‌کنند، مفيد است.

12ـ نوع ديگري از تکرار و تمرين، که به يادگيري و درک شما در هنگام خواندن کمک مي‌کند، يادداشت برداشتن از عبارات و جملات اساسي يا خط کشيدن زير مطالب مهم و نکات کليدي يک درس است. در يک سلسله تحقيقات، به اين نتيجه رسيده‌اند که ميزان يادآوري شاگرداني که از آنها خواسته شده بود در حين خواندن، زير جملات مهم يک متن را خط بکشند، به طور قابل ملاحظه‌اي، از يادآوري شاگرداني که فقط متن را خوانده بودند، بيشتر است. اين نکته نيز بايد ذکر شود که کودکان کمتر از 12 سال، به خوبي قادر به تشخيص اطلاعات مهم در يک متن نيستند و بايد به آنها ياري کرد و آموزش‌هاي لازم را در اين زمينه ارايه نمود.

13 ـ يکي از عوامل عمده‌اي که باعث جلوگيري از درک سريع يک متن در هنگام خواندن و مانع حفظ کردن آن مطلب مي‌شود، «تداخل آموخته‌هاي قبلي و بعدي» است که در اين حالت، مطالب جديد آموخته شده، با مطالب قبلي در هم مي‌آميزند. براي جلوگيري از بروز اين حالت، بهترين راه «مطالعة تک موضوعي» است؛ يعني در مدتي که يک مطلب را مي‌خوانيد، از خواندن مطالب ديگر جداً خودداري کنيد و تنها ذهن خود را روي همان يک مطلب متمرکز کنيد، و پس از يک دوره استراحت کوتاه، موضوع مطالعه خود را تغيير دهيد. انجام اين کار، باعث عدم تداخل دانسته‌ها و آموخته‌هاي جديد شما با يکديگر مي‌شود.

14ـ براي اينکه کارِ خواندن و مطالعه، براي شما کاري کسالت‌آور، طولاني و خسته کننده نباشد، موارد زير را در نظر داشته باشيد:

الف ـ مطالعه را با خوشحالي و رضايت شروع کنيد. اگر مطالعه را با بي‌ميلي انجام دهيد، در تمام مدت مطالعه، با تمايلات منفي به خود آسيب مي‌رسانيد.

ب ـ هر چه زودتر مطالعه را شروع کنيد.

پ ـ مطالب را به چند بخش مجزا تقسيم کنيد تا يکباره با حجم فراوان آن روبرو نشويد.

ت ـ به خود دلگرمي دهيد و آ‌نچه را که تا به حال خوانده‌ايد، در نظر آوريد و به خود بگوييد که تاکنون اين وضعيت، چندان هم سخت نبوده است.

15 ـ دانش‌آموز يا دانشجويي که کل مطالب را يکجا در نظر نمي‌گيرد و از آن براي خود تصوير ذهني نمي‌سازد، شبيه فرد سرگرداني است که به هر طرف رو مي‌کند. اين فرد، بر خلاف ميل باطني خود، نمي‌تواند تمرکز داشته باشد؛ بلکه ابروها را درهم مي‌کشد، عزم را جزم مي‌کند، دوباره به صفحه کتاب خيره مي‌شود و تصميم مي‌گيرد که به چيزهاي ديگر فکر نکند. او نمي‌داند که در يک متن علمي، هرگز نمي‌توان چنين کاري را انجام داد. توصيه ما اين است که هرگز به اين شيوه درس نخوانيد و مطالعه يک فصل را از صفحه اول آن فصل شروع نکنيد و صفحات را پشت سر هم نخوانيد. ضمناً ابتدا دقت کنيد که در آن فصل راجع به چه مطلبي صحبت شده است. براي اينکه بدانيد که در يک فصل، راجع به چه مطلبي صحبت شده است، اول خلاصه آن فصل را (البته اگر داشته باشد) بخوانيد. اگر آن فصل خلاصه نداشت، بهتر است که ابتدا فهرست مطالب آن را از نظر بگذرانيد و بعد عنوان‌هاي درشت آن را نگاه کنيد و بعضي از مطالب را از اينجا و آنجا بخوانيد و آن‌گاه خلاصه‌اي از آن فصل را براي خود تهيه کنيد. در تهيه خلاصه، هدف شما بايد اين باشد که آنچه را که در آن فصل اساس کار است، کشف کنيد و معناي کلي آن را به دست آوريد. انجام اين کار، به احتمال زياد، از وقوع تداخل (پديده‌اي که طي آن، حافظه مربوط به يک فعاليت، بر اثر فعاليت ديگر تضعيف مي‌شود) جلوگيري خواهد کرد. در اين روش، به جاي اينکه اجزاء را جزء به جزء ياد بگيريد و پشت سر هم بخوانيد و در دست‌اندازهاي تداخل دست و پا بزنيد، کل مطالب را يکجا در نظر بگيريد. آنچه در اينجا حفظ مي‌کنيد، کل مطلب است، نه اجزاء مختلف آن.

16 ـ اگر عادت کرده‌ايد که هنگام خواندن يک مطلب، در مورد آن مطلب سؤال مطرح کنيد، بايد بدانيد که شما، نسبت به خواننده‌اي که اين خصوصيت را ندارد، خوانندة بهتري هستيد؛ البته طرح سؤال به تنهايي کافي نيست؛ بلکه بايد تلاش کنيد که به سؤالات مطرح شده هم پاسخ صحيحي بدهيد. گرچه مي‌توانيد اين پرسش‌ها را در ذهن خود به شکل تيوري پاسخ دهيد، ولي اگر اين سؤال‌ها و جواب‌ها را يادداشت کنيد، مطالعه شما کارآمدتر خواهد بود و انجام اين کار، نشانه هوشياري شما در هنگام مطالعه است.

17 ـ براي غلبه بر حواس‌پرتي در هنگام مطالعه، بايد منشا‌ حواس‌پرتي را شناخت. حواس‌پرتي اغلب خوانندگان را مي‌توان به دو دسته تقسيم کرد: حواس‌پرتي دروني و حواس‌پرتي بيروني.

حواس‌پرتي دروني، عبارت از افکار و انديشه‌هايي است که براي مقاصد مطالعه مزاحمت ايجاد مي‌کند. اين نوع مزاحمت‌ها شامل مواردي چون: نگراني در مورد مشکلات شخصي، تحصيلي، اجتماعي، اقتصادي يا شغلي هستند. اولين راه مقابله با عوامل حواس‌پرتي دروني، اين است که هنگام مطالعه، يک تکه کاغذ را در دسترس خود قرار دهيد و هرگاه مشکل يا مطلبي ذهن شما را اشغال کرد، فوري آن مشکل را يادداشت کنيد و زماني را هم که تصميم داريد در آن زمان به آن مشکل رسيدگي کنيد، قيد نماييد. انجام اين کار، خيال شما را از بابت مشکلي که ذهنتان را اشغال مي‌کند، راحت خواهد کرد.

حواس‌پرتي بيروني را آسان‌تر از حواس‌پرتي دروني مي‌شود برطرف کرد. اين‌گونه حواس‌پرتي، عبارت است از: سر و صداهايي که در محيط مطالعه به گوش مي‌رسند، نور کم، سردي يا گرمي محل مطالعه و ... که هر کدام راه حل مخصوص به خود را مي‌طلبد.

🔷مقاله تربیتی🔷

واکنش والدین در فامیل نسبت به رتبه کنکور فرزند

در فرهنگ ما، کنکور تنها یک آزمون نیست؛ بلکه به نوعی آزمون حیثیت خانوادگی است. وقتی نتایج اعلام می‌شود، صدای هیجان، تعجب، یا سکوتی سنگین در خانه‌های زیادی طنین می‌اندازد. حالا تصور کنید خانواده‌ای که فرزندشان در این رقابت سخت، رتبه‌ی درخشانی آورده یا برعکس، از حد انتظار پایین‌تر شده است؛ از همین نقطه داستان آغاز می‌شود، نه با خود رتبه، بلکه با واکنش آدم‌ها ــ به‌ویژه والدین و فامیل.

در بسیاری از خانواده‌ها، والدین از لحظه‌ای که فرزند وارد دبیرستان می‌شود، در نگاه اطرافیان در موقعیت اجتماعی خاصی قرار می‌گیرند؛ گویی کنکور فرزند، کنکور خود آن‌هاست. روز اعلام نتایج، تلفن‌ها یکی‌یکی زنگ می‌خورند: عمه‌ای که کنجکاوانه می‌پرسد «چند شد؟»، خاله‌ای که با لحنی دوپهلو می‌گوید «مهم اینه تلاششو کرده»، یا دایی‌ای که بلافاصله شروع می‌کند به مقایسه با فرزند خودش. در پس این سؤال‌ها، نه صرفاً علاقه، بلکه نوعی میل به ارزیابی جایگاه خانوادگی نهفته است.

اگر نتیجه عالی باشد، والدین ناگهان در مرکز توجه فامیل قرار می‌گیرند. لبخندها بیشتر می‌شود، تماس‌ها صمیمی‌تر، و کلمات تحسین با طعنه‌های پنهان آمیخته: «آفرین! پس ژن خوبه!» یا «خب معلومه دیگه، باباشم همیشه سخت‌گیر بود». در نگاه دیگران، موفقیت فرزند گسترش‌یافته‌ی شخصیت والدین تلقی می‌شود. مادر با افتخار از «زحماتی که کشید» می‌گوید و پدر ناخواسته لحنش رسمی‌تر می‌شود، گویی در حال گزارش یک پیروزی اجتماعی است.

اما در سوی دیگر ماجرا، خانواده‌هایی هستند که فرزندشان نتوانسته درخشش خاصی به‌دست آورد. در این‌جا واکنش‌ها ظریف‌تر اما سنگین‌تر می‌شود. پچ‌پچ‌ها شروع می‌شود، سکوت‌ها معنا‌دار می‌شوند. گاهی والدین سعی می‌کنند با بازی زبانی فضا را مدیریت کنند: «خودش نخواست، علاقه‌اش به هنر بیشتره»، یا «کاش نظام آموزشی یه کم منصف‌تر بود». این جملات بیشتر برای دفاع از خودشان است تا فرزندشان، زیرا ترس از قضاوت فامیل فشار روانی سنگینی ایجاد می‌کند.

واقعیت این است که بخش عمده‌ی این واکنش‌ها از نظام ارزش‌گذاری غلطی می‌آید که سال‌ها در ذهن جامعه ته‌نشین شده است؛ جایی که موفقیت فردی کودک، به‌طور ناخودآگاه معیار ارزش والدین تلقی می‌شود. والدین بارها در مقایسه‌های خانوادگی ناخودآگاه اسیر رقابتی می‌شوند که هیچ برنده‌ی واقعی ندارد. آن‌ها می‌خواهند در مهمانی بعدی، حرفی برای گفتن داشته باشند، بی‌آن‌که بدانند این حرف، فشار مضاعفی بر جوانی وارد کرده که تازه می‌خواهد دنیای خودش را بسازد.

در نهایت، واکنش والدین در فامیل، آینه‌ای از روابط اجتماعی ماست: پر از مهر، اما آمیخته به رقابت؛ مملو از دلسوزی، اما آلوده به داوری. شاید روزی جامعه‌ای بسازیم که در آن «رتبه‌ی کنکور» نه نماد هوش و ارزش، بلکه فقط نشانه‌ی مسیری باشد که هرکس آزادانه برمی‌گزیند. تا آن زمان، هر رتبه‌ای، هر عددی، بخشی از قصه‌ی بزرگ‌تری باقی خواهد ماند: قصه‌ی پذیرش، مقایسه و رهایی از نگاه دیگران.

🔷اخبار و اطلاعیه🔷

🔴مشمولان غیرغایب پذیرفته‌شده در آزمون‌های سراسری ۱۴۰۴ تا پایان مهر (امروز) فرصت دارند خود را معرفی کنند

🔹 رئیس سازمان وظیفه عمومی فراجا: مشمولان غیرغایب دیپلم خرداد و شهریور ۱۴۰۳ که در آزمون‌های سراسری از مهر سال جاری پذیرفته شده‌اند، تا پایان مهر فرصت دارند درخواست مجوز صدور معافیت تحصیلی را در سامانه سخا ثبت کنند

🔹 در غیر این صورت برای جلوگیری از ورود به غیبت می‌بایست وضعیت خدمتی خود را تا تاریخ ذکر شده مشخص کنند.

🔹 مشمولانی که با شرکت در آزمون سراسری، موفق به پذیرش در نیم‌سال دوم ۱۴۰۴ (بهمن) شده‌اند و این موضوع در اعلام نتایج قطعی سازمان سنجش قید شده باشد، می‌توانند از تاریخ یکم آبان سال جاری از طریق سامانه سخا برای ثبت معافیت تحصیلی اقدام کنند و از تاریخ بهمن ۱۴۰۴ شروع به تحصیل کنند.

🔷مقاله تحصیلی🔷

نقشه راه فشرده ۸ ماهه کنکور: از صفر تا صد

این سند یک راهنمای جامع برای داوطلبانی است که قصد دارند برنامه مطالعه فشرده‌ای را برای کنکور سراسری در مدت زمان کمتر از ۸ ماه (حدود ۳۲ هفته) طراحی و اجرا کنند، در حالی که از سطح پایه (صفر) شروع می‌کنند. اجرای موفقیت‌آمیز این برنامه نیازمند انضباط آهنین، مطالعه مفید روزانه حداقل ۱۰ تا ۱۲ ساعت و حذف کامل عوامل حواس‌پرتی است.

مقدمه: ذهنیت و واقع‌بینی (هفته ۱)

هفته اول به آماده‌سازی ذهن و تعیین زیرساخت‌های لازم برای این ماراتن فشرده اختصاص دارد.

۱. پذیرش شرایط و تعهد به زمان

شروع از صفر در ۸ ماه (تقریباً ۳۲ هفته) یک چالش فوق‌العاده جدی است. این زمان‌بندی، هیچ جایی برای اتلاف وقت، تعلل یا روزهای تعطیلی طولانی باقی نمی‌گذارد.

• تعهد مطالعه مفید: روزانه حداقل ۱۰ تا ۱۲ ساعت مطالعه مفید (که در آن ذهن فعالانه در حال یادگیری یا حل مسئله است) الزامی است. این ساعت‌ها باید در طول روز توزیع شوند (مثلاً دو بلوک ۵ ساعته با استراحت‌های کوتاه).

• کیفیت بر کمیت: ۱۲ ساعت مطالعه مفید، بهتر از ۱۶ ساعت مطالعه همراه با حواس‌پرتی است. هر جلسه مطالعه باید با هدف مشخصی شروع شود و با دستاورد مشخصی پایان یابد.

۲. شناسایی و تثبیت منابع

پراکنده‌کاری در منابع، قاتل اصلی زمان است. باید یک ساختار واحد و مشخص برای مطالعه داشته باشید.

• کتاب‌های درسی (منابع اصلی): مرجع اصلی برای درک مفاهیم پایه.

• منابع کمک آموزشی (عمقی): برای هر درس، فقط یک کتاب تست یا آموزش جامع (بسته به ضعف خود) انتخاب کنید. از خریدن چندین کتاب مشابه خودداری کنید.

• دفترچه تست‌های جامع: مجموعه‌ای از آزمون‌های سال‌های گذشته و آزمون‌های آزمایشی معتبر.

قانون منبع واحد: تا زمانی که یک منبع کمک آموزشی را تمام نکرده‌اید، سراغ منبع جدید نروید.

۳. ارزیابی اولیه (Baseline Assessment)

اگرچه زمان محدود است، یک آزمون آزمایشی اولیه می‌تواند دیدی کلی از وضعیت فعلی بدهد.

• اجرا: یک آزمون جامع از سال گذشته بدهید.

• تحلیل سریع: نمرات را ببینید و دروس بسیار ضعیف را شناسایی کنید (مثلاً درسی که زیر ۱۰٪ درصد است).

• هشدار: وقت خود را صرف تحلیل دقیق این آزمون نکنید. هدف فقط دانستن این است که کدام دروس نیازمند سهم بیشتری در فاز ۱ هستند.

فاز ۱: ساختاردهی و یادگیری پایه (ماه‌های ۱ تا ۴ – هفته ۱ تا ۱۶)

این فاز، سنگ بنای موفقیت شماست. هدف اصلی در این ۱۶ هفته، پوشش کامل مفاهیم درسی و انجام حداقل یک دور مطالعه کامل از تمامی سرفصل‌هاست.

رویکرد کلی: یادگیری تئوری + تست آموزشی (تثبیت مفهوم).

تخصیص زمان دروس (تخمینی)

درسسهم از کل زمان مطالعه (تخمینی)استراتژی کلیدیریاضیات۲۰٪تمرکز بر مبانی، قوانین اولیه و درک فرمول‌ها. هر فصل پس از یادگیری تئوری، باید حداقل ۵۰ تست آموزشی سطح پایین تا متوسط (تأکید بر آموزشی بودن تست) حل شود.فیزیک۱۸٪حفظ فرمول‌ها (در دفترچه مجزا) و حل مثال‌های کتاب درسی به عنوان پایه. برای مباحثی مانند الکتریسیته و مکانیک، تمرین محاسباتی باید زیاد باشد.شیمی۱۵٪ترکیب حفظیات و مفاهیم (جدول تناوبی، واکنش‌های اصلی، استوکیومتری). تسلط بر محاسبات مولی و مسائل غلظت بسیار حیاتی است.زیست‌شناسی۲۰٪درک مفهومی اولویت اصلی است. مطالعه دقیق کتاب درسی (خط به خط در صورت امکان)، سپس تست‌زنی برای تثبیت جزئیات و ارتباط بین بخش‌ها.ادبیات فارسی۱۲٪تقسیم بین مباحث حفظی (آرایه‌های ادبی، تاریخ ادبیات) و درک مطلب. در این فاز، قواعد مهم دستوری را یاد بگیرید.معارف/دین و زندگی۵٪حفظ نکات و آیات کلیدی (تمرکز بر مرور سریع روزانه).زبان خارجی (انگلیسی/عربی)۱۰٪اختصاص حداقل یک ساعت در روز (تقسیم شده به بلوک‌های کوتاه) برای لغات و گرامر به صورت پیوسته. لغات روزانه نباید فراموش شوند.

برنامه‌ریزی هفتگی فاز ۱

برنامه باید شامل تکرار منظم باشد، نه فقط پیشروی خطی.

• نسبت مطالعه/تست: ۶۰٪ مطالعه اولیه و یادگیری مفاهیم جدید، ۴۰٪ مرور و تست‌زنی از مباحث قبلی.

  • مثال: اگر امروز فصل اول ریاضی را خواندید، بخشی از زمان مطالعه امروز باید به حل تست فصل‌های قبلی اختصاص یابد.

• زمان‌بندی دروس: تلاش کنید هر درس اصلی (ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست) حداقل ۵ روز در هفته در برنامه شما حضور داشته باشد، حتی اگر حجم مطالعه آن کم باشد (مرور فعال).

• آزمون‌های آزمایشی: هر دو هفته یکبار یک آزمون جامع (ماک تست) بدهید.

  • تحلیل آزمون: تحلیل آزمون‌ها را به روز بعد موکول کنید. تحلیل باید متمرکز بر "چرا غلط زدم" باشد، نه "پاسخ صحیح چه بود". زمان تحلیل نباید بیش از ۳ ساعت باشد.

فاز ۲: تعمیق و تست‌زنی (ماه‌های ۵ تا ۶ – هفته ۱۷ تا ۲۴)

این فاز حیاتی است؛ زمان آن است که آموخته‌ها را از حالت یادگیری سطحی به مهارت تبدیل کنید.

۱. توقف یادگیری مطالب جدید

از ابتدای هفته ۱۷، تقریباً هیچ مبحث جدیدی نباید وارد برنامه شود، مگر اینکه از دروس پایه عقب باشید (که این نشان‌دهنده عدم اجرای صحیح فاز ۱ است). اولویت مطلق، مرور سریع و عمیق مطالب گذشته است.

۲. استراتژی تست‌زنی تعمیقی

هدف در این فاز، شکستن سقف درصدها با مواجهه با سؤالات دشوارتر و مدیریت زمان در زیرفشار است.

• تست‌زنی موضوعی سخت: ۳ تا ۴ دور تست‌زنی موضوعی (با استفاده از تست‌های سطح بالا و دشوار منابع کمک آموزشی) از تمام فصول انجام شود.

  • هدف: یادگیری تکنیک‌های حل سؤالات وقت‌گیر، تشخیص تله‌های تستی و مدیریت اضطراب ناشی از سؤالات غیرمعمول.

• توزیع تست: تست‌ها باید از حالت آموزشی خارج شده و به سمت تستی و رقابتی شدن حرکت کنند.

  • در این مرحله، تست‌ها باید به سه دسته تقسیم شوند: آسان (تثبیت)، متوسط (سرعت)، دشوار (عمق). ۸۰٪ زمان تست شما باید صرف تست‌های متوسط و دشوار شود.

۳. تشکیل دفترچه اشتباهات شخصی (مهم‌ترین ابزار مرور)

این دفترچه باید در تمام طول فاز ۱ و ۲ تکمیل شده باشد و در فاز ۳ به منبع اصلی شما تبدیل شود.

• چه چیزی را ثبت کنیم؟

  1. مفاهیم فراموش‌شده: نکاتی که باید حفظ می‌شدند ولی فراموش شدند.

  2. اشتباهات مفهومی: سؤالاتی که به دلیل درک نادرست یک اصل پایه‌ای اشتباه جواب داده شدند.

  3. بی‌دقتی‌ها: سؤالاتی که پاسخ صحیح را می‌دانستید اما به دلیل عجله یا خستگی غلط علامت زدید.

  4. نکات دشوار: فرمول‌ها یا استثناهایی که به سختی به خاطر سپرده می‌شوند.

مثال برای ریاضی: اگر در مبحث مشتق، فرمول حد کوشی-ریمان را فراموش کردید، آن را به همراه فرمول اصلی یادداشت کنید.
[ \frac{\partial u}{\partial x} = \frac{\partial v}{\partial y} \quad \text{و} \quad \frac{\partial u}{\partial y} = -\frac{\partial v}{\partial x} ]

فاز ۳: جمع‌بندی نهایی و آمادگی آزمون (ماه‌های ۷ تا ۸ – هفته ۲۵ تا ۳۲)

این فاز، مرحله صیقل دادن نهایی و شبیه‌سازی محیط آزمون است.

۱. افزایش فرکانس آزمون‌های جامع (شبیه‌سازی)

از هفته ۲۵، برنامه مطالعه شما باید تقریباً ۹۰٪ حول محور آزمون‌های شبیه‌سازی شده بچرخد.

• تعداد: حداقل هفته‌ای ۲ آزمون جامع کامل (شامل دروس اختصاصی و عمومی) برگزار کنید.

• رعایت شرایط کنکور:

  • زمان‌بندی باید دقیقاً مطابق با دفترچه کنکور باشد (شروع صبح، استراحت‌های کوتاه استاندارد).

  • استفاده از کارت ورود به جلسه، وسایل مجاز (بدون موبایل یا ابزار کمکی).

  • تلاش کنید محیطی شبیه به جلسه آزمون در خانه ایجاد کنید.

۲. تحلیل دقیق آزمون‌ها (مهم‌ترین کار فاز ۳)

تحلیل هر آزمون باید به اندازه خود آزمون زمان ببرد و بسیار ساختارمند باشد. اگر آزمون ۸ ساعت طول کشیده، حداقل ۴ ساعت برای تحلیل صرف شود.

نوع سؤالسؤال کلیدی برای تحلیلاقدام مورد نیازتست‌های غلط۱. چرا غلط زدم؟ (مفهوم را بلد نبودم؟ بی‌دقتی کردم؟ زمان کم آوردم؟)اگر مفهوم نبود، به دفترچه اشتباهات اضافه شود. اگر بی‌دقتی بود، بر "تمرکز در لحظه" کار شود.تست‌های نزدهچرا نزدم؟ (وقت کم آوردم؟ شک داشتم و ریسک نکردم؟ سؤال بسیار سخت بود؟)اگر به دلیل زمان بود، باید در آزمون بعدی مدیریت زمان را بهبود داد. اگر به دلیل شک بود، مفهوم در آن بخش نیاز به مرور سریع دارد.تست‌های صحیح شک‌دارچرا شک داشتم؟ (آیا یادگیری من از این مبحث هنوز متزلزل است؟)این تست‌ها نشان‌دهنده یک آسیب پنهان در یادگیری هستند؛ سریعاً مرور شوند.

۳. مرور استراتژیک دفترچه اشتباهات

در این فاز، فقط و فقط دفترچه اشتباهات شخصی شما مرجع اصلی مرور است.

• مرور روزانه: هر روز صبح، حداقل یک ساعت به مرور نکات و فرمول‌های ثبت شده در دفترچه اشتباهات اختصاص دهید. این کار تضمین می‌کند که اشتباهات تکراری رخ نمی‌دهند.

• ممنوعیت مطالب جدید: ورود به فصل‌های جدید یا منابع کمک آموزشی دیگر در این فاز، به شدت اکیداً ممنوع است. تمرکز باید بر روی نقاط ضعف شخصی‌شده باشد.

نکات کلیدی برای موفقیت در ۸ ماه فشرده

اجرای برنامه صرفاً به برنامه درسی وابسته نیست؛ بلکه به مدیریت انرژی و ذهن وابسته است.

۱. اولویت‌بندی یادگیری (اصل پارتو)

در زمان کوتاه، تلاش برای فهمیدن ۱۰۰٪ یک مبحث بسیار دشوار و کم‌تکرار (مثلاً یک بخش فرعی از فیزیک پیشرفته) اشتباه است.

• قانون ۸۰/۲۰: مطمئن شوید که ۸۰٪ مباحث پرتکرار و پایه‌ای (که معمولاً منبع ۴۰ تا ۵۰ درصد سؤالات هستند) را ۱۰۰٪ بلد هستید و تست‌های آن‌ها را بدون خطا می‌زنید. این کار ضریب اطمینان شما را به سرعت بالا می‌برد.

۲. مدیریت انرژی و سلامت

مطالعه ۱۲ ساعته روزانه، بدن و مغز را فرسوده می‌کند اگر مدیریت نشود.

• خواب کافی: حداقل ۷ ساعت خواب شبانه ضروری است. کمبود خواب باعث می‌شود مطالب فشرده یاد گرفته شده، به سرعت در حافظه کوتاه‌مدت باقی مانده و هرگز تثبیت نشوند.

• تغذیه هوشمندانه: از مصرف غذاهای سنگین و پرقند که باعث افت انرژی ناگهانی می‌شوند، پرهیز کنید. صبحانه پروتئینی و ناهار متعادل ضروری است.

• ورزش سبک: ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیاده‌روی یا حرکات کششی سبک در روز، برای بهبود جریان خون مغزی و افزایش تمرکز حیاتی است.

۳. مدیریت استرس و تنظیم ریتم

از هفته‌های پایانی، ذهن باید با شرایط روز آزمون سازگار شود.

• تنظیم ریتم بدن: ریتم خواب و خوراک خود را کاملاً شبیه به روز کنکور تنظیم کنید. اگر آزمون صبح است، صبح زود بیدار شوید و بیشترین توان ذهنی خود را برای آن بازه زمانی ذخیره کنید.

• مثبت‌اندیشی هدفمند: پذیرش اشتباه در آزمون‌های آزمایشی بخشی از فرآیند است. هر آزمون را به چشم یک "سرمایه‌گذاری" برای یادگیری ببینید، نه یک "حکم نهایی".

چک‌لیست اجرایی نهایی (خلاصه‌ای از مسیر ۳۲ هفته‌ای)

فازهفته‌هافعالیت اصلیمعیار موفقیتآماده‌سازی۱انتخاب منابع، تثبیت ذهنیت، ارزیابی اولیه.منابع مشخص و متعهد شدن به برنامه روزانه.فاز ۱ (یادگیری پایه)۲ تا ۱۶پوشش کامل دروس، تست آموزشی، مرور مداوم.پایان یک دور مطالعه کامل هر درس و شروع تکمیل دفترچه اشتباهات.فاز ۲ (تعمیق)۱۷ تا ۲۴تست‌زنی پیشرفته و موضوعی، رفع اشکالات عمقی.تسلط بر حداقل ۷۰٪ از تست‌های سخت منابع و داشتن دفترچه اشتباهات پربار.فاز ۳ (جمع‌بندی)۲۵ تا ۳۲شبیه‌سازی آزمون، مرور دفترچه اشتباهات، مدیریت زمان.توانایی اجرای آزمون در زمان استاندارد با حداقل افت تراز نسبت به بهترین عملکرد.

🔷اخبار و اطلاعیه🔷

نتايج ذخيره‌هاي رشته‌هاي گروه آزمايشي علوم تجربي آزمون سراسري سال ۱۴۰۴ دانشگاه آزاد اسلامي اعلام شد.

نتايج ذخيره‌هاي رشته‌هاي گروه آزمايشي گروه علوم تجربي سال ۱۴۰۴ دانشگاه آزاد اسلامي اعلام شد.

متقاضياني که مطابق کارنامه نهايي منتشر شده در تاريخ ۱۹ مهر ماه، به صورت ذخيره اعلام شده و در موعد مقرر، فرم اعلام آمادگي را از طريق سامانه اين مرکز تکميل کرده‌اند، مي‌توانند با مراجعه به سامانه: www.azmoon.org با درج کد ملي و کد دسترسي، نتيجه خود را مشاهده کنند.

ثبت‌نام در سامانه جامع پذيرش از ساعت ۱۰ صبح روز يکشنبه ۲۷ مهر ماه آغاز شده است و پذيرفته‌شدگان مي‌توانند با مراجعه به سامانه جامع پذيرش به آدرس: http://paziresh.iau.ir نسبت به ثبت‌نام خود در اين پذيرش اقدام کنند.

🔷اخبار و اطلاعیه🔷

پيرو اطلاعيه تاريخ 1404/07/19 در خصوص اعلام اسامي پذيرفته‌شدگان نهايي آزمون سراسري سال 1404 مندرج در درگاه اطلاع‌رساني اين سازمان، به اطلاع آن‌دسته از متقاضيان آزمون سراسري سال 1404 که در زمان اعلام نتايج نهايي براي آنان يکي از کدهاي مندرج در جدول شماره 1 اعلام شده است، مي‌رساند که با توجه به اولويت کدرشته‌محل انتخابي، اين افراد در رديف معرفي‌شدگان براي انجام مراحل مصاحبه و گزينش در رشته‌هاي تحصيلي انتخابي دانشگاه‌ها و مؤسسات مربوط قرار گرفته‌اند و در صورت تمايل، مي‌توانند براي انجام مراحل مصاحبه و گزينش مطابق اطلاعات مندرجات در جدول شماره 2 و همچنين توضيحات بند (1) اين اطلاعيه، به منظور اطلاع از زمان انجام مصاحبه رشته معرفي شده به درگاه اطلاع‌رساني دانشگاه يا ارگان مربوط مندرج در جدول شماره 2 مراجعه کنند.

1-معرفي‌شدگان (کد 29) رشته­هاي تحصيلي کارداني و کارشناسي فوريت‌هاي پزشکي پيش‌بيمارستاني:

متقاضياني که اسامي آنان در رديف معرفي‏شدگان هر يک از کدرشته‌هاي تحصيلي فوريت‌هاي پزشکي پيش‌بيمارستاني (کد 29) اعلام شده است، لازم است با توجه به تعيين تعداد شش مرکز دانشگاهي براي انجام مراحل مصاحبه و گزينش، با توجه به استان محل اقامت خود، به منظور اطلاع از برنامه زماني، نشاني محل مصاحبه و همچنين مدارک لازم براي ارايه به دانشگاه در زمان مصاحبه، به درگاه اطلاع‌رساني دانشگاه مجري انجام مصاحبه خود (طبق جدول زير) مراجعه نمايند و پس از کسب اطلاعات لازم، منحصراً به دانشگاه مجري انجام مصاحبه که براساس استان محل اقامت معرفي‌شدگان تعيين شده است، مراجعه کنند.

نام دانشگاه مجري مصاحبه

نام استان محل اقامت معرفي‌شدگان

دانشگاه علوم پزشکي تهران

تهران - مرکزي - قزوين - البرز - سمنان- مازندران - گلستان - گيلان و قم

دانشگاه علوم پزشکي تبريز

آذربايجان غربي - آذربايجان شرقي - اردبيل و زنجان

دانشگاه علوم پزشکي اصفهان

اصفهان - کرمان - چهارمحال و بختياري و يزد

دانشگاه علوم پزشکي مشهد

خراسان رضوي - شمالي - جنوبي و سيستان و بلوچستان

دانشگاه علوم پزشکي شيراز

فارس - کهگيلويه و بويراحمد - هرمزگان و خليج فارس - بوشهر

دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه

کرمانشاه - کردستان - همدان - لرستان - خوزستان و ايلام

جدول شماره 1 – کد و عنوان ارگان‌ها، دانشگاه‌ها و مؤسسات پذيرنده رشته‌هاي بورسيه و شرايط خاص

کد

نام دانشگاه يا ارگان بورسيه

کد

نام دانشگاه يا ارگان بورسيه

12

دانشگاه شاهد

56

بورسيه شرکت طب پلاستيک نوين

14

دانشگاه علوم قضايي

57

بورسيه شرکت تحليل افزار سپهرمايا

15

بيمه اکو دانشگاه علامه طباطبايي

59

بورسيه شرکت مهندسي صارع شمال

18

دانشکده غير انتفاعي رفاه

61

بورسيه شرکت نويد مرغ گيلان

20

رشته‌هاي بورسيه سپاه

62

بورسيه شرکت هوش افزار صنعت شگرف

21

دانشگاه شهيد مطهري

64

بورسيه شرکت آمل جوجه

22

رشته‌هاي بورسيه وزارت دفاع

65

بورسيه شرکت راه سازي کيهان راه شرق

23

دانشگاه صداوسيما

66

بورسيه شرکت فرودگاه‌ها و ناوبري هوايي ايران

24

دانشگاه غيرانتفاعي امام رضا (ع)

67

بورسيه شرکت دانش بنيان ماشين سازي ابتکارصنعت تابان

25

رشته‌هاي بورسيه ارتش

68

بورسيه شرکت جام جم باتري اردکان

26

رشته‌هاي بورسيه فرماندهي انتظامي

69

بورسيه شرکت کاشي امين ميبد

29

کارداني و کارشناسي فوريت‌هاي پزشکي

70

بورسيه شرکت بنگاه اقتصادي طرح فرا / فرداي روشن آموزش

30

تربيت مربي عقيدتي سياسي سپاه

71

بورسيه شرکت صنايع نساجي مرواريد نخ گناباد

31

دانشگاه جامع امام حسين (ع)

72

بورسيه شرکت توس مسير

32

رشته‌هاي کارداني بي آزمون وزارت بهداشت

73

بورسيه شرکت کاوش نيرو سپاهان

35

دانشگاه علوم دريايي امام خميني(ره) - نوشهر

74

بورسيه شرکت کار افراز نارين / اميتکو

40

دانشگاه غيرانتفاعي سوره

75

بورسيه شرکت درسا سرام ميبد

43

آموزشکده فني نقشه‌برداري - سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح

76

بورسيه شرکت سيليکات شرق / ايستالنت خراسان

44

بورسيه شرکت ساوانا

77

بورسيه شرکت اراسيليس

46

بورسيه شرکت پلاست نيک

78

بورسيه شرکت کاوش­گر کوير گناباد

47

بورسيه شرکت تکنوانرژي سپهرکيش

79

بورسيه شرکت صنايع تبديلي نگين گل شرق

48

بورسيه شرکت کشتيراني جمهوري اسلامي ايران

80

بورسيه شرکت توليدي چيني تقديس

50

بورسيه شرکت سپيد ماکيان

81

بورسيه شرکت صنايع لبني پاستوريزه پگاه

51

بورسيه شرکت آب آفرين سبز روناک

82

بورسيه شرکت سيويل پي عدل

53

بورسيه شرکت توليد رنگ و مواد شيميايي الوان ثابت

83

بورسيه شرکت چشمه ساران کوثر سنو

54

بورسيه شرکت ارتباطات سيارايران / همراه اول

84

بورسيه شرکت صنعتي انديشه ايمني خودرو

55

بورسيه شرکت ملي نفتکش جمهوري اسلامي ايران - چابهار

85

بورسيه شرکت گروه فناوري ارتباطات و اطلاعات شاتل

جدول شماره 2 – دانشگاه‌ها، مؤسسات و ارگان‌هاي پذيرنده رشته‌هاي بورسيه و داراي شرايط خاص

رديف

نام دانشگاه

آدرس درگاه اطلاع‌رساني براي مصاحبه

1

دانشگاه شاهد تهران

shahed.ac.ir

2

دانشگاه شهيد مطهري

www.motahari.ac.ir

3

دانشگاه علوم قضايي و خدمات اداري دادگستري

www.ujsas.ac.ir

4

دانشگاه علامه طباطبايي تهران

https://baconditions.atu.ac.ir

5

دانشکده غيرانتفاعي رفاه تهران

www.refah.ac.ir

6

دانشگاه صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران

https://.iribu.ac.ir

7

دانشکده آموزش عالي تربيت مربي عقيدتي سياسي سپاه - قم

www.smc.ac.ir

8

دانشگاه غيرانتفاعي امام رضا (ع) - مشهد

www.imamreza.ac.ir

9

دانشگاه علوم‌پزشکي بقيه‌الله (عج) (بورسيه سپاه)

www.bmsu.ac.ir

10

‌دانشگاه علوم پزشکي ارتش (بورسيه ارتش)

www.ajaums.ac.ir

11

بورسيه فرماندهي نيروي انتظامي در دانشگاه‌هاي علوم‌پزشکي

از طريق ارگان ذي‌ربط به معرفي‌شدگان اعلام خواهد شد.

12

بورسيه وزارت دفاع در ‌دانشگاه علوم پزشکي ارتش

از طريق ارگان ذي‌ربط به معرفي‌شدگان اعلام خواهد شد.

13

رشته‌هاي تحصيلي کارداني و کارشناسي فوريت‌هاي پزشکي پيش‌بيمارستاني دانشگاه‌هاي علوم پزشکي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي

لازم است با توجه به استان محل اقامت خود و مطابق بند (1) مندرج در اين اطلاعيه به دانشگاه‌هاي علوم پزشکي مشخص شده مراجعه کنند.

14

رشته‌هاي پذيرش بدون آزمون کارداني وزارت بهداشت

به درگاه اطلاع‌رساني دانشگاه علوم پزشکي استان بومي خود مراجعه کنند

15

دانشگاه غيرانتفاعي سوره

www.soore.ac.ir

16

آموزشکده فني نقشه‌برداري - سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح

http://ngo-ac.ir/

17

دانشگاه جامع امام حسين (ع)

www.ihu.ac.ir

18

دانشگاه علوم دريايي امام خميني (ره) - نوشهر

https://www.aja.ir/portal/home

19

دانشگاه اراک (طرح فرا)

https://araku.ac.ir/veb/edu

20

رشته‌هاي بورسيه صنعت و مشاغل (کدهاي 44 الي 85)جدول شماره 1

sib.saorg.ir

🔷دل‌نوشته🔷

دل‌نوشته‌ی من؛ از تردید تا تحقق رؤیا

روز اعلام نتایج کنکور، وقتی کارنامه‌ام را باز کردم، عدد «۳۰٬۰۰۰» برای چند لحظه تمام دنیا را برایم تار کرد.
نه آن‌قدر پایین بود که بگویم همه‌چیز تمام شد، نه آن‌قدر بالا که بتوانم بی‌خیال باشم.
میان این دو حس، فقط یک سؤال در ذهنم می‌چرخید:
«آیا هنوز شانسی برای پزشکی دارم؟»

تمام سال‌های دوران مدرسه، هر بار که روپوش سفید دکترها را می‌دیدم، قلبم تند می‌تپید. پزشکی برایم فقط یک رشته نبود؛ رؤیایی بود که با هر یادگیری، با هر شب مطالعه و با هر اشک و لبخند، همراهش بودم. حالا اما احساس می‌کردم این رؤیا دارد از من دور می‌شود.

در همان روزهای پر از سکوت و تردید، نامی به گوشم رسید: **بنیاد علمی و آموزشی شفیعی**.
دوستانم می‌گفتند آنجا مشاورانی هستند که فرق می‌کنند، فقط فرم پر نمی‌کنند، بلکه رویای هر داوطلب را مثل رؤیای خودشان می‌بینند.
با دل لرزان تماس گرفتم.
اولین جمله‌ای که شنیدم هنوز هم در ذهنم حک شده:
«ما با تو قدم به قدم پیش می‌رویم؛ کافیست باور داشته باشی هنوز می‌شود.»

از آن روز، مسیر من با بنیاد، آغاز شد.
تیم انتخاب رشته بنیاد با صبر و دقت، وقت گذاشتند تا من را بشناسند. از علایقم پرسیدند، از ترس‌هایم، از شهر و خانواده‌ام، از اینکه در مسیر پزشکی دنبال چه چیزی هستم. بعد، پرونده‌ام را مثل یک نقشه گنج، با داده‌ها و آمار و تجربه پر کردند. گفتند هر عددی، اگر درست تحلیل شود، می‌تواند کلید یک درِ بسته باشد.

هر روز حس می‌کردم آرام‌تر می‌شوم. دیگر از عدد رتبه‌ام خجالت نمی‌کشیدم، چون حالا امیدم منطقی شده بود، نه کور. انتخاب رشته‌ام دقیق‌تر از چیزی بود که تصور می‌کردم ـــ پر از احتمالات حساب‌شده و اولویت‌های منسجم.

تا اینکه روز اعلام نتایج دانشگاه‌ها رسید.
با دست‌هایی لرزان وارد سامانه شدم، شناسه‌ام را زدم و نفس در سینه‌ام حبس شد...
وقتی کلمات روی صفحه شکل گرفتند:
**«پذیرفته شده در رشته پزشکی»**
اشکم بی‌اختیار سرازیر شد.
نمی‌توانم وصف کنم آن لحظه چه حس عجیبی بود — انگار سال‌ها خستگی، اضطراب و دعا در یک لحظه به نور تبدیل شد.

الان که روپوش سفید پزشکی را بر تن دارم، هنوز باورم نمی‌شود این مسیر واقعی است. هر بار که در آینه نگاه می‌کنم، یاد آن روزها و چهره‌های صبور مشاوران بنیاد می‌افتم که با حوصله، دلسوزی و عشق، کنارم بودند. آن‌ها فقط برای انتخاب رشته نیامدند، آمده بودند برای رساندن من به باوری تازه:
اینکه هر رتبه‌ای، اگر با امید و دانش درست مدیریت شود، می‌تواند مسیرِ معجزه را بسازد.

اگر امروز کسی از من بپرسد راز موفقیتت چه بود، می‌گویم:
**باور، تلاش، و همراهی انسان‌هایی که ایمان داشتند رویایم ارزش جنگیدن دارد.**

به همه داوطلبانی که میان اضطراب و آرزو ایستاده‌اند، از دل تجربه‌ام می‌گویم:
گاهی فقط کافی است کسی باشد که تو را بفهمد، امیدت را باور کند، و مسیر را بلد باشد.
برای من، آن «کسی» بنیاد شفیعی بود.
و امروز… من فقط یک دانشجوی پزشکی نیستم،
من شاهد زنده‌ام از اینکه «باور و همراهی» می‌تواند معجزه بسازد.

🔷مشاور تحصیلی🔷

گاهي برخي از عوامل محيطي همچون: مدرسه، دانشگاه، محل‌کار، دوستان يا افرادي هستند که مرتباً زمان و انرژي‌تان را هدر مي‌دهند. ممکن است همين عوامل محيطي، عامل حواس‌پرتي و عدم‌ تمرکزتان نيز باشند. سعي کنيد که براي به حداقل رساندن حواس‌پرتي‌، عوامل مزاحم را شناسايي و کنترل کنيد و زمان‌هاي خاصي از روز را به آنها بپردازيد.

کارشناسان توصيه مي‌کنند که تمام روزتان را با جلسات، رويدادها و کارهاي روزمره به گونه‌اي پُر ‌نکنيد که براي استراحت وقت نداشته باشيد. قرار نيست که مدام در مسابقه ذهن‌مشغولي شرکت کنيد؛ زيرا ذهنتان نبايد هميشه و بي‌وقفه مشغول باشد. حتماً زماني را نيز به خودتان اختصاص دهيد تا به خاطر انجام کار زياد، دچار خستگي و تنش نشويد.

سعي کنيد به مغزتان استراحت بدهيد و به جاي استفاده از گوشي تلفن همراه يا خيره شدن به صفحه رايانه، با کمک بازي‌ها و سر‌گرمي‌هايي که نياز به تمرکز دارند و قدرت ذهني‌تان را افزايش مي‌دهند، مغزتان را فعال نگه داريد. همان طور که تمرينات فيزيکي سلامتي‌تان را حفظ مي‌کند و استرس را کاهش مي‌دهد، اين فعاليت‌ها نيز در حفظ سلامت مغزتان مؤثر است.

راه ديگر براي درمان فراموشي و تقويت حافظه، اطلاع از سوابق پزشکي خانواده‌ است؛ مثلا آيا در خانواده شما‌ سوابق اختلال تيروييد يا اختلالات ذهني بوده است؟ در مورد اوضاع سلامتي خود و سوابق پزشکي خانواده‌تان با پزشکتان بي‌پرده صحبت کنيد تا از ميزان احتمال وقوع اختلال حافظه خودتان آگاه شويد؛ به علاوه، عوارض جانبي بعضي از داروها نيز مي‌تواند روي حافظه تاثيرگذار باشد. در مورد داروهايي که مصرف مي‌کنيد‌‌ و احتمال وقوع اختلال حافظه در پي مصرف آنها، با پزشکتان صحبت کنيد.

فراموشي، عدم تمرکز و خستگي، ممکن است از عوارض يک اختلال روحي کشف نشده هم باشد. در اين زمينه بهتر است با يک روان‌شناس يا روان‌پزشک در مورد علايم افسردگي، اضطراب، استرس و عدم تمرکز صحبت کنيد.

در اين نوشتار، يادآوري اين نکته را خالي از لطف نمي‌دانيم که بيان کنيم يادآوري خاطرات خوش، خاطرات مهم و زمان‌هايي که خيلي خوشحال بوده‌ايد، حالتان را خوب مي‌کند. هر روز اندکي درباره‌ خاطرات خوب گذشته خودتان تامل کنيد. آنها منابعي هستند که به شما ثبات و انگيزه مي‌بخشند. به اين ترتيب مي‌توانيد از فراموشي خود جلوگيري کنيد؛ پس سعي کنيد که خاطرات خوب خود را با تعريف کردن آنها زنده نگه داريد. خاطراتتان را بنويسيد و از وقايع مهم زندگي‌تان‌ يادگاري تهيه کنيد و آنها را براي خودتان نگاه داريد.

رويدادها و اتفاقات ناخوشايند گذشته را فراموش کنيد و بيشتر با خويشاوندان مسن‌ترخود صحبت کنيد و تجربيات زندگي خودتان را با تجربيات والدين‌، پدر بزرگ، مادر بزرگ و بزرگترهاي فاميلتان مقايسه کنيد.

در خاتمه تاکيد مي‌شود که رژيم غذايي شما روي تمام اجزاي بدنتان، از جمله مغزتان، تاثير مي‌گذارد. با تغذيه‌ سالم و پرهيز از مصرف غذاهاي مضر، عملکرد بدن و مغزتان را تقويت کنيد و توانايي تمرکز و يادآوري خاطراتتان را افزايش دهيد. حتماً آبِ فراوان بنوشيد و خواب کافي داشته باشيد.

خواب کافي (بين هفت تا نه ساعت در شب) به ذهن و بدنتان اجازه مي‌دهد تا پيش از آغاز يک روز پرمشغله، استراحت کند و نيرويي تازه بگيرد. بي‌توجهي به خواب کافي، کاهش تمرکز، فراموشي و اثرات منفي ديگري در پي دارد که فعاليت‌هاي روزمره‌ شما را تحت تاثير قرار مي‌دهد.

به ياد داشته باشيد که نبايد براي انجام کارهاي اضافه يا کم‌اهميت، از ساعت خوابتان بکاهيد. به همان اندازه که حفظ تمرکزتان برايتان مهم است، بايد به خوابتان هم اهميت بدهيد.

🔷مقاله تربیتی🔷

نقش خواهر و برادر بزرگتر در تحصیل کوچکترها

مقدمه: تغییر ساختار خانواده و افزایش اهمیت نقش خواهر و برادران بزرگتر (OS) در اجتماعی‌سازی تحصیلی (Academic Socialization) خواهر و برادران کوچکتر (YS)

ساختار خانواده در دهه‌های اخیر شاهد تحولات چشمگیری بوده است. افزایش نرخ طلاق، افزایش مشارکت زنان در بازار کار و تغییر در الگوهای فرزندپروری، منجر به تغییر در توزیع نقش‌های حمایتی درون خانواده شده است. در این میان، نقش خواهر و برادران بزرگتر (Older Siblings - OS) در فرآیند اجتماعی‌سازی تحصیلی (Academic Socialization) خواهر و برادران کوچکتر (Younger Siblings - YS) به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است.

اجتماعی‌سازی تحصیلی به مجموعه‌ای از فرآیندهایی اطلاق می‌شود که از طریق آن‌ها کودکان و نوجوانان نگرش‌ها، ارزش‌ها، دانش و مهارت‌های لازم برای موفقیت در محیط‌های آموزشی را کسب می‌کنند. اگرچه والدین نقش محوری در این فرآیند دارند، اما در غیاب یا کاهش نقش محوری والدین در برخی جنبه‌ها (مانند زمانی که والدین درگیر کار تمام‌وقت هستند یا به دلایل دیگر کمتر در دسترسند)، خواهر و برادران بزرگتر به عنوان نزدیک‌ترین افراد در حلقه اجتماعی اولیه، نقش حمایتی مهمی را ایفا می‌کنند. این نقش حمایتی می‌تواند از طریق الگوبرداری، انتقال دانش مستقیم، و مهم‌تر از آن، تأثیرگذاری بر شبکه‌های اجتماعی و هنجارهای گروهی اعمال شود.

این سند به بررسی عمیق این مکانیسم‌های تأثیرگذاری در سه بخش اصلی می‌پردازد: مسیرهای تأثیرگذاری مستقیم، تأثیر از طریق شبکه‌های اجتماعی و دوستان، و نقش کیفیت رابطه و تفاوت‌های فردی.

بخش اول: مسیرهای تأثیرگذاری مستقیم

تأثیر مستقیم خواهر و برادران بزرگتر بر یادگیری و نگرش تحصیلی خواهر و برادران کوچکتر معمولاً از طریق تعاملات روزمره و آشکار صورت می‌گیرد. این مسیرها شامل الگوسازی، آموزش صریح و غیرصریح، و تأثیر بر خودانگاره تحصیلی است.

۱. الگوی رفتاری (Role Modeling)

خواهر و برادران بزرگتر، به ویژه در دوران کودکی و اوایل نوجوانی، اولین و نزدیک‌ترین الگوهای رفتاری هستند که YS با آن‌ها در تعامل است. این الگوبرداری می‌تواند دو سویه باشد:

الف. الگوبرداری از نگرش‌ها:
اگر OS اشتیاق به مطالعه، پشتکار در مواجهه با چالش‌های درسی، و ارزشی‌گذاری بر تحصیلات عالی را نشان دهد، YS به طور ناخودآگاه این رفتارها را مشاهده و تقلید می‌کند. برای مثال، نحوه برخورد OS با یک امتحان دشوار (مثلاً با برنامه‌ریزی و تمرکز) می‌تواند الگویی برای واکنش YS در شرایط مشابه باشد. مطالعات نشان می‌دهند که مشاهده موفقیت تحصیلی یک OS، می‌تواند انتظارات خودکار (Implicit Expectations) YS را در مورد توانایی‌های خود افزایش دهد.

ب. مدیریت زمان و منابع:
OSهایی که توانایی خوبی در مدیریت زمان، سازماندهی یادداشت‌ها، و استفاده مؤثر از منابع آموزشی دارند، به طور طبیعی نحوه صحیح انجام این فعالیت‌ها را به YS آموزش می‌دهند. این امر شامل تنظیم برنامه‌های مطالعه هفتگی، اولویت‌بندی تکالیف، و حتی نحوه استفاده از فناوری‌های آموزشی است.

۲. آموزش صریح و غیرصریح

این بخش شامل تعاملات آموزشی فعال یا نیمه‌فعال است که هدف مشخصی برای بهبود عملکرد تحصیلی YS دارد.

الف. کمک در انجام تکالیف و توضیح مفاهیم:
OSها اغلب به عنوان اولین معلم‌های کمکی برای YS عمل می‌کنند. این کمک‌رسانی می‌تواند شامل بررسی تکالیف، توضیح مفاهیم دشوار درسی (به ویژه در دوره‌هایی که والدین ممکن است دانش لازم برای توضیح آن مفاهیم (مانند ریاضیات پیشرفته یا فیزیک دبیرستان) را نداشته باشند) یا کمک به آماده‌سازی برای امتحانات باشد. این نوع آموزش‌ها اغلب سریع‌تر و قابل فهم‌تر برای YS است زیرا OS از نظر شناختی و تجربی به YS نزدیک‌تر است.

ب. انتقال دانش نهفته (Tacit Knowledge):
فراتر از حل مسئله، OSها دانش نهفته‌ای در مورد "نحوه موفقیت در سیستم آموزشی" را منتقل می‌کنند. این شامل ترفندهایی برای گرفتن نمره خوب، درک سلیقه معلمان خاص، یا نحوه مطالعه مؤثر برای امتحانات استاندارد است.

۳. تأثیر بر خودانگاره تحصیلی (Academic Self-Concept)

خودانگاره تحصیلی به باور فرد در مورد توانایی‌ها و شایستگی‌های خود در زمینه یادگیری اشاره دارد. OSها از دو طریق بر این خودانگاره تأثیر می‌گذارند:

الف. مقایسه اجتماعی (Social Comparison):
YS به طور طبیعی خود را با OS مقایسه می‌کند. اگر OS درسی را با موفقیت پشت سر گذاشته باشد، YS احساس می‌کند که این موفقیت برای او نیز قابل دستیابی است، زیرا "به نظر می‌رسد که ما توانایی‌های مشابهی داریم" (همبستگی خانوادگی). این امر منجر به افزایش باور به خودکارآمدی (Self-Efficacy) می‌شود.

ب. ارزش‌گذاری خانوادگی:
وقتی یک OS به موفقیت‌های تحصیلی دست می‌یابد، این موفقیت به عنوان یک "هنجار" در خانواده تلقی می‌شود. YS ممکن است خود را به عنوان عضوی از یک "خانواده موفق تحصیلی" ببیند. این هویت‌سازی مثبت، انگیزه درونی او را برای حفظ این استاندارد خانوادگی افزایش می‌دهد.

بخش دوم: تأثیر از طریق شبکه‌های اجتماعی و دوستان (Academic Socialization via Peer Affiliations)

شاید قوی‌ترین و در عین حال کمتر دیده شده‌ترین مسیر تأثیرگذاری OSها، نفوذ آن‌ها بر شبکه‌های اجتماعی و هنجارهای گروهی YS باشد. این مکانیسم اغلب به عنوان "انتقال هنجار از طریق گروه همسالان میان‌نسلی" شناخته می‌شود.

۱. همپوشانی شبکه‌های دوستی

در بسیاری از خانواده‌ها، به ویژه آن‌هایی که تفاوت سنی کمی بین فرزندان وجود دارد، دوستان OS و YS ممکن است در مقاطعی با یکدیگر تعامل داشته باشند یا حداقل YS از طریق OS با شبکه دوستان او آشنا شود.

این همپوشانی در سنین پایین‌تر مشهودتر است، اما حتی در نوجوانی، نحوه پذیرش یا طرد شدن YS در جمع‌هایی که OS در آن‌ها نفوذ دارد، اهمیت می‌یابد. مهم‌تر از آن، YS به طور مستمر در حال مشاهده انتخاب‌های اجتماعی OS است.

۲. انتقال هنجارهای تحصیلی (Norm Transmission)

رفتار و ارزش‌های تحصیلی دوستان OS به طور گسترده‌ای بر YS تأثیر می‌گذارد، زیرا YS فرض می‌کند که اگر OS با این افراد وقت می‌گذراند، پس این افراد از نظر اجتماعی مطلوب هستند و رفتارهایشان قابل تقلید است.

الف. تأثیر مثبت (Academically Engaged Peers):
اگر OS با دوستانی معاشرت کند که ارزش زیادی برای تحصیل قائل هستند، اهداف تحصیلی بالا دارند، سخت کار می‌کنند و به موفقیت تحصیلی می‌بالند، این هنجارها به YS نیز منتقل می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که این مکانیسم می‌تواند نتایج بلندمدت قابل توجهی بر اهداف تحصیلی YS، میزان مشارکت او در فعالیت‌های فوق برنامه و حتی میزان تحصیلات عالی (Postsecondary Attainment) او داشته باشد.

به طور کمی، می‌توان فرض کرد که ضریب تأثیرگذاری (Impact Factor) انتقال هنجار از طریق شبکه دوستان OS به YS، با توجه به الگوی‌سازی اجتماعی‌اش، از تأثیر مستقیم آموزش‌های گاه‌به‌گاه والدین بیشتر است. این تأثیرگذاری از طریق تقویت "هنجار گروهی" صورت می‌گیرد که نیرویی قوی برای انطباق در سنین نوجوانی است.

۳. تأثیر منفی و ریسک‌های همراه

این مسیر انتقال تأثیرات، لزوماً مثبت نیست و می‌تواند آسیب‌زا نیز باشد:

الف. سرایت گرایش‌های تحصیلی ضعیف (Disengaged Peers):
برعکس، اگر OS به گروه‌هایی بپیوندد که گرایش‌های تحصیلی ضعیف دارند، خود را به عنوان فردی معرفی می‌کند که درس خواندن را بی اهمیت می‌داند. YS که در پی هویت‌یابی و پذیرش اجتماعی است، ممکن است برای همسویی با تصویر مطلوب اجتماعی OS، انگیزه درونی خود برای تحصیل را کاهش دهد. این امر می‌تواند منجر به کاهش تلاش، افت نمرات و تغییر انتظارات تحصیلی شود.

ب. انتقال رفتارهای پرخطر:
در برخی موارد، اگر OS درگیر رفتارهای پرخطری باشد که با فعالیت‌های تحصیلی تداخل دارند (مانند مصرف مواد یا رفتارهای جامعه‌گریز)، YS نیز در معرض این رفتارها قرار گرفته و این امر به طور غیرمستقیم موفقیت تحصیلی او را به چالش می‌کشد.

بخش سوم: کیفیت رابطه و تفاوت‌های فردی

تأثیر خواهر و برادران بزرگتر یک پدیده یکسان برای همه نیست. شدت و جهت این تأثیر به شدت وابسته به کیفیت تعاملات فردی و ویژگی‌های ساختاری خانواده است.

۱. اهمیت کیفیت رابطه

کیفیت رابطه بین OS و YS نقش تعدیل‌کننده (Moderating Role) اصلی را ایفا می‌کند.

الف. روابط مثبت و صمیمانه:
در روابطی که مبتنی بر صمیمیت، احترام متقابل، و حمایت عاطفی است، تأثیرگذاری (چه مثبت و چه منفی) به شدت افزایش می‌یابد. وقتی YS به OS اعتماد دارد و او را دوست دارد، تمایل بیشتری برای تقلید رفتارهای مثبت او و پذیرش راهنمایی‌هایش دارد. در این شرایط، OS می‌تواند به عنوان "مربی مورد اعتماد" عمل کند.

ب. روابط خصمانه یا رقابتی:
در مقابل، اگر رابطه بین آن‌ها خصمانه، مملو از رقابت یا پر از انتقاد باشد، تأثیرگذاری OS معمولاً معکوس می‌شود. YS ممکن است عمداً از مسیر تحصیلی OS فاصله بگیرد تا هویت مستقلی برای خود بسازد (واکنش معکوس). همچنین، انتقاد مداوم OS می‌تواند منجر به افزایش اضطراب و کاهش انگیزه در YS شود.

۲. نقش جنسیت و فاصله سنی

ساختارهای جمعیتی خواهر و برادران نیز در نحوه تأثیرگذاری دخیل هستند:

الف. فاصله سنی (Age Gap):
فاصله سنی تأثیر زیادی بر نوع حمایت دارد. در فواصل سنی کم (مثلاً ۲ تا ۴ سال)، تعاملات بیشتر شبیه به همسالان است و تأثیر از طریق رقابت و الگوبرداری شدیدتر است. در فواصل سنی زیاد (مثلاً ۷ سال یا بیشتر)، OS بیشتر نقش والدگونه یا مربی رسمی را ایفا می‌کند.

ب. جنسیت:
تحقیقات نشان می‌دهند که تأثیر یک OS هم‌جنس (Sibling of the Same Sex) ممکن است در برخی زمینه‌ها (مانند الگوبرداری رفتاری مشخص) قوی‌تر باشد، زیرا YS خود را بیشتر در موقعیت OS می‌بیند. با این حال، تأثیر یک OS جنس مخالف نیز می‌تواند مهم باشد، به ویژه در مورد شکل‌دهی نگرش‌های اجتماعی و انتظارات مربوط به نقش‌های آینده.

۳. نقش محیط خانوادگی به عنوان بافر (Buffer Role)

در خانواده‌هایی که منابع حمایتی کمتری در دسترس است (مثلاً والدین کم‌سوادتر هستند، منابع مالی محدود است، یا والدین به دلیل مشکلات سلامت یا کار، حضور کمتری دارند)، نقش حمایتی OS پررنگ‌تر می‌شود و به عنوان یک "بافر" حیاتی در برابر چالش‌های محیطی عمل می‌کند.

اگر OS توانسته باشد با موفقیت ساختار آموزشی را پیموده و به سطح بالاتری از تحصیل دست یابد، او می‌تواند از تجربیات خود استفاده کرده و YS را از تکرار اشتباهات بازدارد. در این بافت، OS نه تنها یک الگو، بلکه یک منبع راهبردی برای غلبه بر محدودیت‌های محیطی محسوب می‌شود.

نتیجه‌گیری: خواهر و برادران بزرگتر به عنوان معماران اجتماعی‌سازی تحصیلی

خواهر و برادران بزرگتر صرفاً هم‌خانه‌ای‌های بزرگتر نیستند؛ آن‌ها بازیگران مهم و فعال در فرآیند شکل‌دهی مسیر تحصیلی خواهر و برادران کوچکتر خود هستند. تأثیر آن‌ها بر "اجتماعی‌سازی تحصیلی" YS، از مراحل اولیه کودکی تا گذار به بزرگسالی، چندوجهی و عمیق است.

این تأثیرات نه تنها از طریق آموزش مستقیم و کمک به تکالیف، بلکه به طور بنیادی‌تر، از طریق شکل‌دهی به هنجارهای گروهی و شبکه‌های دوستی (مکانیسم‌های غیرمستقیم) اعمال می‌شود. موفقیت تحصیلی یک OS می‌تواند انتظارات مثبت را در YS ایجاد کند، در حالی که انتخاب‌های اجتماعی او می‌تواند به طور ناخواسته استانداردهای YS را در مورد اهمیت تحصیل تنظیم نماید.

برای پرورش محیطی که در آن نوجوانان شکوفا شوند، حمایت از روابط مثبت و سازنده بین خواهر و برادران باید به عنوان یک استراتژی کلیدی در نظر گرفته شود. تقویت پیوندهای مثبت بین OS و YS، به معنای سرمایه‌گذاری بر یک منبع حمایتی داخلی است که می‌تواند به طور مؤثرتری از عوامل بیرونی بر موفقیت تحصیلی تأثیر بگذارد. در نهایت، خواهر و برادر بزرگتر، در غیاب یا مکمل والدین، به عنوان اولین و ماندگارترین همسالان و مربیان، مسیر نگریستن به تحصیل و دستیابی به آن را برای نسل بعدی خانواده تعریف می‌کنند.