هواداران استاد علیرضا شفیعی

اهميت شکرگزاري در دين اسلام با نگاهی علمی

شکرگزاري، در دين اسلام به قدري اهميت دارد که در آيات و روايات مختلف، بارها به آن اشاره شده و به بندگان شکرگزار، بشارت هدايت شدن به راه راست و بهره‌مندي از نعمت‌ها (سوره‌ نحل، آيات 121 و 122) داده شده است. شکر در لغت به يادآوري و تصور نعمت و اظهار آن معني شده که نقطه مقابل آن «کفر» يعني فراموشي نعمت و پوشيده داشتن آن است. منظور از «سپاس و ثنا» چيزي است که مقابل شکايت و گله قرار مي‌گيرد. شکر، اظهار نعمت منعم به واسطه‌ اعتراف دل و زبان اوست. از واژه «شکرگزاري» براي دلالت بر مفاهيم مختلفي استفاده شده‌ است که برخي از آنها عبارتند از: سسپاس از نيکي ديگران، سپاس از داشته‌ها و دارايي‌هاي خود، حيرت از شگفتي‌ها، انجام مناسک شکرگزاري و ....خداوند در قرآن مجيد، تنها راه رستگاري انسان را در «تزکيه» و پالايش روح و روان او مي‌داند. در تعاليم اسلامي، به سلامت جسم و جان، بسيار اهميت داده شده است. امام علي عليه‌السلام فرموده‌اند: سلامتي، يکي از نعمت‌هاي بزرگ الهي است و مانند هر نعمت ديگري، تا از دست نرود، قدرش شناخته نشود. منابع اسلامي و نظريات دانشمندان بر اين باور تاکيد مي‌کنند که پايبندي به اعتقادات مذهبي، عامل بازدارنده‌ بيماري‌هاي رواني است. همچنين، شواهد پژوهشي نشان مي‌دهد که بين عمل به احکام ديني و سلامت رواني، همبستگي مثبتي وجود دارد. کارشناسان و متخصصان، حتي در کشورهاي صنعتي و توسعه‌يافته، پژوهش‌هاي خود را متوجه نقش معنويت در سلامت روان کرده‌اند. انديشمندان معتقدند که انسجام سازمان رواني، از سلامت معنوي افراد ناشي مي‌شود. در راس اين انديشمندان، از روان‌شناس بزرگي به نام «ويليام جيمز» مي‌توان نام برد که پژوهش‌هايش بيشتر باليني بوده است. او درباره‌ رسيدن به آرامش مي‌گويد: «وقتي ما رابطه محبت بين خود و خداوندي را که پديد آورنده اين جهان است، حفظ ‌مي‌کنيم، ترس‌ها و خودخواهي‌هاي ما از ميان مي‌رود و به جاي آن، يک آرامش و صفاي باطني عجيب در وجود ما برقرار مي‌شود، و هر لحظه که مي‌گذرد، حالي است که به جان ما نيرو مي‌بخشد و روحمان را سرشار از نشاط و سعادت مي‌کند. به نظر مي‌رسدکه همه درها به روي ما باز و راه‌ها هموار گشته است. در عصر فناوري، سلامت رواني، بيش از پيش در معرض خطر است. به همين خاطر، امروزه نيازمندي انسان به تعاليم حيات‌بخش الهي، بيشتر از هر زمان ديگري است؛ زيرا آدمي به هر راهي که پا نهاده، سر از بي‌راهه‌ها درآورده و جز گرفتار انحرافات مختلف شدن، عاقبتي نداشته، بلکه با گسترش پيشرفت‌هاي علمي و مادي تمدن مدرن، بر ناراحتي‌هاي رواني وي، نظير: نااميدي، پوچ‌گرايي، اضطراب، ترس، افسردگي، اعتياد، طلاق و خودکشي و ... نيز افزوده شده است. در سال‌هاي اخير دانشمندان و حتي روان‌شناسان سلامت، به نيرويي در سلامت روح و جسم انسان توجه خاصي نشان داده‌اند، و آن نيرو «قانون شکرگزاري» است. در کتابي به نام «معجزه‌ شکرگزاري» آمده است که شکرگزاري، سريع‌ترين راهي است که شناخته شده و با استفاده از آن، انسان سلامتي کاملي را که به لحاظ بدني و جسماني انتظارش را دارد، مي‌تواند به دست آورد. نيروي معجزه‌آساي شکرگزاري، سبب مي‌شود که جريان سلامتي در ذهن و بدن ما افزايش يابد و مي‌تواند براي بهبود سريع‌تر، به بدن ما نيز ياري رسانَد. همچنين رابطه‌ شکرگزاري با افسردگي، منفي، و با عاطفه مثبت، رضايت از زندگي و اميدواري، مثبت گزارش شده است. در بعد نظري و با توجه به تعريف شکرگزاري مبني ‌بر اينکه فرد ديگري در به وجود آمدن پيامد خوشايند، دخيل بوده است، مي‌توان گفت که هنگام قدرشناسي، آمايه‌ ذهني ما در حال انتشار اين فکر است که ديگران نيز در رفاه ما سهيم هستند، و اين موضوع باعث اميدواري به پديد آمدن دنياي خيرخواهانه مي‌شود. ابراز تشکر به شيوه‌هاي مختلف، نه تنها از لحاظ روحي، بلکه از نظر جسمي هم بر انسان تاثيرات مثبتي مي‌گذارد. در پژوهشي که روي 4520 نفر از افراد بالاي 50 سال انجام شد، علت آرامش داشتن و رضايت رواني افراد شاکر، و خشم و افسردگي زياده‌خواهان و افراد ناسپاس، مورد پژوهش قرار گرفت و جمع‌بندي نتايج به دست آمده، باعث تعجب پژوهشگران شد. شکرگزاري، موجب آزاد شدن مواد شيميايي، از جمله: مواد پاداش دهنده، مثل: ناقل عصبي، دوپامين و سرتونين با خواص آرام‌کنندگي و شادي‌آور و همراه خود باعث ترشح هورمون محبت به نام «اکسيتوسين» مي‌شود. همچنين هورمون‌هاي خشم و تنش، مانند کورتيزول، در زمان شکرگزاري کاهش مي‌يابند.