هواداران استاد علیرضا شفیعی

🔷مقاله تربیتی🔷

فرزند من، قهرمان زندگی خودش: چرا مقایسه، سمّی‌ترین هدیه والدین به فرزندان کنکوری است؟

سال‌های کنکور، دورانی پر از تلاطم و استرس برای فرزندان و خانواده‌هاست. در این میان، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای والدین، مدیریت انتظارات و پرهیز از رفتارهایی است که به جای انگیزه، اضطراب و ناامیدی را در دل فرزندانشان می‌کارد. متاسفانه، یکی از رایج‌ترین و مخرب‌ترین این رفتارها، مقایسه فرزند کنکوری با دیگران است. “ببین فلانی چقدر خوب درس می‌خونه”، “چرا تو مثل پسرخاله‌ات انقدر تلاش نمی‌کنی؟”، “دختر همسایه که رتبه خیلی خوبی آورد”… این جملات، شاید از سر دلسوزی و با نیت ایجاد انگیزه به زبان آورده شوند، اما اثرات ویرانگری بر روان و عملکرد فرزندان دارند. در این جستار، به بررسی عمیق‌تر این موضوع و ارائه راهکارهایی برای والدین دلسوز می‌پردازیم تا بتوانند در این دوران حساس، همراهی سازنده و حمایت‌گر برای فرزندانشان باشند.

چرا مقایسه، سمی است؟

مقایسه، نه تنها انگیزه ایجاد نمی‌کند، بلکه مجموعه‌ای از احساسات منفی را در فرزندان برمی‌انگیزد:

• کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس: مقایسه، به فرزندان این پیام را می‌دهد که “تو کافی نیستی”، “تو به اندازه دیگران خوب نیستی”. این احساس، به شدت به عزت نفس و اعتماد به نفس آنها ضربه می‌زند و باعث می‌شود که خود را دست کم بگیرند.
• ایجاد حس حسادت و رقابت ناسالم: مقایسه، به جای تشویق به یادگیری از دیگران، حس حسادت و رقابت ناسالم را در فرزندان تقویت می‌کند. آنها به جای اینکه روی پیشرفت خود تمرکز کنند، تمام انرژی خود را صرف اثبات خود به دیگران می‌کنند.
• کاهش انگیزه و دلسردی: وقتی فرزندان احساس کنند که هرگز نمی‌توانند به سطح انتظارات دیگران برسند، انگیزه خود را از دست می‌دهند و دلسرد می‌شوند. آنها ممکن است دست از تلاش بردارند و احساس کنند که هیچ کاری از دستشان برنمی‌آید.
• ایجاد استرس و اضطراب: مقایسه، فشار روانی زیادی را بر فرزندان وارد می‌کند. آنها دائماً نگران هستند که مبادا نتوانند انتظارات والدین را برآورده کنند و شرمنده شوند. این استرس، می‌تواند به مشکلات جسمی و روحی مختلفی منجر شود.
• تخریب رابطه والدین و فرزندان: مقایسه، به تدریج اعتماد و صمیمیت بین والدین و فرزندان را از بین می‌برد. فرزندان احساس می‌کنند که والدینشان آنها را درک نمی‌کنند و فقط به دنبال عیب‌جویی از آنها هستند.

چرا مقایسه اشتباه است؟

مقایسه، نه تنها مخرب است، بلکه اساساً اشتباه است، زیرا:

• هر فرد، منحصر به فرد است: هر فردی، توانایی‌ها، استعدادها، علایق و شرایط خاص خود را دارد. مقایسه افراد با یکدیگر، نادیده گرفتن این تفاوت‌های فردی است.
• مسیر زندگی هر فرد، متفاوت است: هر فردی، مسیر زندگی خاص خود را طی می‌کند. موفقیت در کنکور، تنها یک معیار از موفقیت در زندگی است و افراد می‌توانند از راه‌های مختلفی به موفقیت دست پیدا کنند.
• شرایط و امکانات، متفاوت است: مقایسه افراد، بدون در نظر گرفتن شرایط و امکانات آنها، ناعادلانه است. برخی از افراد، به امکانات آموزشی و حمایتی بیشتری دسترسی دارند که می‌تواند در موفقیت آنها تاثیرگذار باشد.

راهکارهای جایگزین برای والدین دلسوز:

به جای مقایسه، والدین می‌توانند با انجام اقدامات زیر، از فرزندان کنکوری خود حمایت کنند:

• پذیرش و احترام به تفاوت‌های فردی: به فرزندان خود یادآوری کنید که هر فردی، منحصر به فرد است و استعدادها و توانایی‌های خاص خود را دارد. به آنها کمک کنید تا نقاط قوت خود را شناسایی و تقویت کنند.
• تمرکز بر پیشرفت فردی: به جای مقایسه فرزندان با دیگران، بر پیشرفت فردی آنها تمرکز کنید. پیشرفت‌های کوچک را تشویق کنید و به آنها کمک کنید تا از اشتباهات خود درس بگیرند.
• ایجاد محیطی امن و حمایت‌گر: محیطی در خانه ایجاد کنید که فرزندان در آن احساس امنیت و آرامش کنند و بتوانند بدون ترس از قضاوت، با شما در مورد نگرانی‌ها و مشکلات خود صحبت کنند.
• گوش دادن فعال: به حرف‌های فرزندان خود با دقت گوش دهید و سعی کنید احساسات و نیازهای آنها را درک کنید. به آنها نشان دهید که شما در کنارشان هستید و از آنها حمایت می‌کنید.
• تشویق و تحسین: به جای انتقاد، از تشویق و تحسین استفاده کنید. به فرزندان خود بگویید که به آنها افتخار می‌کنید و به توانایی‌های آنها ایمان دارید.
• تعیین انتظارات واقع‌بینانه: انتظارات خود را با توجه به توانایی‌ها و شرایط فرزندان خود تعیین کنید. از آنها نخواهید که به انتظارات غیرواقع‌بینانه شما برسند.
• ارائه حمایت عاطفی: به فرزندان خود اطمینان دهید که نتیجه کنکور، تاثیری بر عشق و محبت شما نسبت به آنها نخواهد داشت. به آنها یادآوری کنید که شما آنها را به خاطر خودشان دوست دارید، نه به خاطر رتبه‌ای که در کنکور کسب می‌کنند.
• کمک به مدیریت استرس: به فرزندان خود کمک کنید تا استرس و اضطراب خود را مدیریت کنند. آنها را تشویق کنید که از تکنیک‌های آرام‌سازی استفاده کنند، ورزش کنند و به اندازه کافی بخوابند.
• مشاوره حرفه‌ای: در صورت نیاز، از یک مشاور تحصیلی یا روانشناس کمک بگیرید. مشاور می‌تواند به شما و فرزندانتان در مدیریت استرس، برنامه‌ریزی تحصیلی و حل مشکلات عاطفی کمک کند.

نتیجه‌گیری:

مقایسه، سمّی‌ترین هدیه‌ای است که والدین می‌توانند به فرزندان کنکوری خود بدهند. به جای مقایسه، با پذیرش، احترام، تشویق و حمایت، فرزندان خود را در این مسیر پرچالش همراهی کنید و به آنها کمک کنید تا به بهترین نسخه از خودشان تبدیل شوند. به یاد داشته باشید که فرزند شما، قهرمان زندگی خودش است و شما می‌توانید با حمایت‌هایتان، او را در رسیدن به اهدافش یاری کنید. به جای اینکه به او بگویید “مثل فلانی باش”، به او بگویید “خودت باش، تو بهترینی”.