🔷مقاله تربیتی🔷

واکنش والدین در فامیل نسبت به رتبه کنکور فرزند

در فرهنگ ما، کنکور تنها یک آزمون نیست؛ بلکه به نوعی آزمون حیثیت خانوادگی است. وقتی نتایج اعلام می‌شود، صدای هیجان، تعجب، یا سکوتی سنگین در خانه‌های زیادی طنین می‌اندازد. حالا تصور کنید خانواده‌ای که فرزندشان در این رقابت سخت، رتبه‌ی درخشانی آورده یا برعکس، از حد انتظار پایین‌تر شده است؛ از همین نقطه داستان آغاز می‌شود، نه با خود رتبه، بلکه با واکنش آدم‌ها ــ به‌ویژه والدین و فامیل.

در بسیاری از خانواده‌ها، والدین از لحظه‌ای که فرزند وارد دبیرستان می‌شود، در نگاه اطرافیان در موقعیت اجتماعی خاصی قرار می‌گیرند؛ گویی کنکور فرزند، کنکور خود آن‌هاست. روز اعلام نتایج، تلفن‌ها یکی‌یکی زنگ می‌خورند: عمه‌ای که کنجکاوانه می‌پرسد «چند شد؟»، خاله‌ای که با لحنی دوپهلو می‌گوید «مهم اینه تلاششو کرده»، یا دایی‌ای که بلافاصله شروع می‌کند به مقایسه با فرزند خودش. در پس این سؤال‌ها، نه صرفاً علاقه، بلکه نوعی میل به ارزیابی جایگاه خانوادگی نهفته است.

اگر نتیجه عالی باشد، والدین ناگهان در مرکز توجه فامیل قرار می‌گیرند. لبخندها بیشتر می‌شود، تماس‌ها صمیمی‌تر، و کلمات تحسین با طعنه‌های پنهان آمیخته: «آفرین! پس ژن خوبه!» یا «خب معلومه دیگه، باباشم همیشه سخت‌گیر بود». در نگاه دیگران، موفقیت فرزند گسترش‌یافته‌ی شخصیت والدین تلقی می‌شود. مادر با افتخار از «زحماتی که کشید» می‌گوید و پدر ناخواسته لحنش رسمی‌تر می‌شود، گویی در حال گزارش یک پیروزی اجتماعی است.

اما در سوی دیگر ماجرا، خانواده‌هایی هستند که فرزندشان نتوانسته درخشش خاصی به‌دست آورد. در این‌جا واکنش‌ها ظریف‌تر اما سنگین‌تر می‌شود. پچ‌پچ‌ها شروع می‌شود، سکوت‌ها معنا‌دار می‌شوند. گاهی والدین سعی می‌کنند با بازی زبانی فضا را مدیریت کنند: «خودش نخواست، علاقه‌اش به هنر بیشتره»، یا «کاش نظام آموزشی یه کم منصف‌تر بود». این جملات بیشتر برای دفاع از خودشان است تا فرزندشان، زیرا ترس از قضاوت فامیل فشار روانی سنگینی ایجاد می‌کند.

واقعیت این است که بخش عمده‌ی این واکنش‌ها از نظام ارزش‌گذاری غلطی می‌آید که سال‌ها در ذهن جامعه ته‌نشین شده است؛ جایی که موفقیت فردی کودک، به‌طور ناخودآگاه معیار ارزش والدین تلقی می‌شود. والدین بارها در مقایسه‌های خانوادگی ناخودآگاه اسیر رقابتی می‌شوند که هیچ برنده‌ی واقعی ندارد. آن‌ها می‌خواهند در مهمانی بعدی، حرفی برای گفتن داشته باشند، بی‌آن‌که بدانند این حرف، فشار مضاعفی بر جوانی وارد کرده که تازه می‌خواهد دنیای خودش را بسازد.

در نهایت، واکنش والدین در فامیل، آینه‌ای از روابط اجتماعی ماست: پر از مهر، اما آمیخته به رقابت؛ مملو از دلسوزی، اما آلوده به داوری. شاید روزی جامعه‌ای بسازیم که در آن «رتبه‌ی کنکور» نه نماد هوش و ارزش، بلکه فقط نشانه‌ی مسیری باشد که هرکس آزادانه برمی‌گزیند. تا آن زمان، هر رتبه‌ای، هر عددی، بخشی از قصه‌ی بزرگ‌تری باقی خواهد ماند: قصه‌ی پذیرش، مقایسه و رهایی از نگاه دیگران.