🔷مقاله تربیتی🔷
شاید مهم‌ترین سوال والدین این باشد که :”چگونه فن بیان کودک را تقویت کنیم؟” در واقع یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین این است که چگونه فن بیان کودک خود را که یکی از مهارت‌های حیاتی برای موفقیت در زندگی فردی و اجتماعی است، تقویت کنند. توانایی بیان موثر و واضح افکار، احساسات و نیازها، به ویژه در دوران کودکی، نقشی اساسی در توسعه اعتماد به نفس و ارتباطات اجتماعی ایفا می‌کند. در این مقاله، به بررسی روش‌ها و تکنیک‌هایی خواهیم پرداخت که می‌توانند به تقویت فن بیان کودک کمک کنند.
چرا تقویت فن بیان کودک اهمیت دارد؟
سخن گفتن یکی از ابزارهای مهم ما انسان‌ها برای برقراری ارتباط محسوب می‌شود. اگر کودک فن بیان ضعیفی داشته باشد، از دایره لغات کافی برای بیان افکارش برخوردار نباشد یا هنگام صحبت کردن در حضور افراد دیگر دچار اضطراب شود، طبیعتاً با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهد شد؛ به خصوص زمانی که وارد محیط‌های اجتماعی بزرگ‌تری همچون مدرسه شود.
جدای از محیط‌های اجتماعی، کودک باید بتواند افکار، احساسات و نیازهای خود را در قالب کلمات مناسب به والدین خود نیز منتقل کند؛ اگر به عنوان پدر یا مادر نتوانیم از موضوعات ذهنی فرزندمان آگاهی پیدا کنیم، چگونه می‌توانیم دنیای ذهنی او را بشناسیم و شیوه‌های صحیح فرزندپروری را متناسب با ویژگی‌های فرزندمان انتخاب کنیم؟ علاوه بر این‌ها، تقویت فن بیان کودک به دلایل زیر اهمیت دارد:
اعتماد به نفس کودک را افزایش می‌دهد.
به لحظاتی که توانسته‌اید خواسته‌ها و موضوعات مورد نظرتان را به شیوه صحیح برای اطرافیان بیان کنید و دیگران را تحت تاثیر قرار دهید فکر کنید؛ احتمالا حس اعتماد به نفس و توانمندی که در آن لحظات داشتید را به یاد می‌آورید. این موضوع در مورد کودکان هم صدق می‌کند؛ به خصوص که بخش زیادی از تصویر ذهنی هر فرد نسبت به خودش در دوران کودکی شکل می‌گیرد.
گوش دادن فعال را به کودک یاد می‌دهد.
می‌توان گفت هر مکالمه‌ای از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود، گوش دادن و صحبت کردن. کودکی که فن بیان خوبی دارد، اعتماد به نفس بیشتری برای صحبت کردن پیدا می‌کند و با شرکت کردن در تعاملات اجتماعی، گوش دادن فعال را هم می‌آموزد.
مهارت‌های اجتماعی را در کودک تقویت می‌کند.
همه ما انسان‌ها به برقراری روابط اجتماعی باکیفیت نیاز داریم؛ از برقراری روابط اجتماعی در محیط‌هایی مثل مدرسه و دانشگاه گرفته تا محیط‌های شغلی و روابط دوستانه و عاشقانه. فن بیان یکی از مهارت‌های لازم برقراری روابط خوب است و به این ترتیب مهارت‌های اجتماعی کودک را تقویت می‌کند.
۴ اصل مهم در فن بیان کودک
به طور کلی ۴ اصل مهم در فن بیان کودکان وجود دارد. برای اینکه کودکان بتوانند به بهترین نحو نکات مهم و لازم را در زمینه تقویت بیان آموزش ببینند، به یک استاد ماهر و تمرینات مستمر نیاز دارند. پس حتماً باید به این موضوع توجه داشته باشید. از آنجایی که این ۴ مهارت در فن بیان مکمل یکدیگر هستند باید در کنار هم آموزش داده شوند تا بهترین نتیجه در یادگیری خردسالان حاصل شود.
غلبه بر خجالتی بودن
یکی از دلایلی که باعث می‌شود کودکان آنچه را که در ذهن خود دارند در حضور جمع بیان نکنند، خجالتی بودن آنهاست. به همین دلیل اگر می‌خواهید فرزندتان به راحتی و بدون خجالت در جمع صحبت کند، نکات تقویت فن بیان زیر را مد نظر داشته باشید:
اجازه اظهار نظر دادن به کودکان
برخی از والدین به دلیل اینکه سن فرزندشان کم است، به آنها اجازه صحبت کردن در مورد موضوعی را نمی‌دهند و همین مسئله موجب سرکوب کودک می‌شود. کودکانی که اجازه اظهار نظر ندارند در بیرون از محیط خانه نیز ترس صحبت کردن و اظهار نظر درباره موضوعی را دارند تا مبادا از سوی والدین سرزنش شوند؛ بنابراین ترجیح می‌دهند در حضور جمع سکوت کنند. این موضوع باعث می‌شود کودک نتواند حرفش را بزند یا آنچه که باب میلش نیست را رد کند.
حضور کودک در اجتماع
معمولاً کودکانی که فعالیت بیشتری در اجتماع دارند بهتر می‌توانند نسبت به همسن و سالان خود صحبت کنند و این به دلیل تعامل مداوم آنها با سایر افراد است. حضور در گروه همسالان این فرصت را به کودکان می‌دهد تا بتوانند با افراد دیگری به جز والدین خود در حال صحبت باشند. ارتباط با سایر افراد علاوه بر اینکه موجب افزایش اعتماد به نفس در کودکان می‌شود، به دلیل صحبت کردن و تقلید از دیگران به آنها کمک می‌کند تا به راحتی صحبت کنند و کلمات را به شیوه صحیح ادا کنند.
برای این منظور قرار دادن کودکان در محیط هایی مانند مهدکودک، خانه بازی، کلاس های هنری، کلاس های ورزشی و … می‌تواند در تقویت فن بیان کودک بسیار موثر واقع شود.
گسترش دایره واژگان
یکی از تکنیک هایی که موجب تقویت فن بیان کودکان می‌شود، گسترش دایره لغات است. بسیاری از کودکان، خصوصاً خردسالانی که در سال های اول زندگی خود هستند به دلیل محدود بودن دایره لغاتشان نمی‌توانند به طور کامل خواسته خود را بیان کنند و به جملات کوتاه و چند کلمه ای که گاها بی معناست اکتفا می‌کنند.
گاهی اوقات سرزنش های خانواده، مورد تمسخر قرار گرفتن کودک، بی توجهی به آنها و … نه تنها کمکی به بهتر شدن کودک نمی‌کند، بلکه موجب خجالت و سرخوردگی آنها می‌شود و دیگر تمایلی برای صحبت کردن با دیگران ندارند. برای گسترش دایره لغات کودکان بهتر است زمان بیشتری را در روز برای صحبت کردن با آنها صرف کنید. همچنین کتاب خوانی، آواز خواندن، جمله سازی و… می‌تواند راهکار خوبی برای افزایش دایره لغات کودکان باشد.
استفاده کردن از تلفظ صحیح کلمات
بسیاری از کودکان با وجود اینکه فن بیان قوی دارند اما با این حال در ادای صحیح کلمات با مشکل رو به رو هستند. این موضوع حتی ممکن است به دلیل تشویق بزرگسالان به نوع صحبت کردن کودک باشد؛ برای مثال کودک ۵ ساله ای را تصور کنید که به جای استفاده از کلمه “بیرون” از کلمه “دَدَ” یا به جای استفاده از کلمه “آماده” از کلمه “آدامه” استفاده می‌کند و مورد توجه و تشویق والدین یا سایر افراد قرار می‌گیرد.
حمایت و تشویق بزرگ‌ترها در خصوص این قضیه باعث تقویت و شکل گیری گفتار کودک شده و در نهایت ممکن است تا بزرگسالی استفاده از این کلمه را ادامه دهد و از شکل صحیح آن استفاده نکند. البته این تنها یکی از مواردی است که موجب تلفظ نادرست کلمات در کودکان می‌شود و به طبع موارد دیگری نیز در این زمینه تاثیرات خود را می‌گذارد. اما راه حل آن چیست؟
شما برای آموزش شکل صحیح کلمات به کودک، می‌توانید از برخی از تکنیک ها در این راستا استفاده کنید از جمله:
داستان سازی و داستان سرایی
جمله سازی و پیدا کردن کلمه گمشده
آموزش کلمات با استفاده از کارت واژگان
استفاده از زبان بدن
یکی از موثرترین عواملی که موجب تقویت فن بیان بهتر کودکان می‌شود، استفاده صحیح از زبان بدن است. بنابراین تسلط در این زمینه می‌تواند کمک بزرگی به فن بیان بهتر کودکان کند. برای مثال زمانی که کودک مهارت استفاده صحیح از زبان بدن را می‌آموزد می‌داند که در مواقع صحبت کردن نباید مدام تکان بخورد و بیشتر باید بر روی صحبت و حرکات بدن متمرکز باشد. والدین بهترین الگو های کودک هستند، بنابراین می‌توانند برای آموزش این مهارت، بیشتر بر روی اعمال و رفتارشان دقت کنند. همچنین توصیه ای که برای والدین در آموزش زبان بدن به کودکان داریم این است که:
به خاطر داشته باشید برای رسیدن به یک هدف بزرگ باید در ابتدا آن را به اهداف و گام های کوچک تر تقسیم کنیم. سعی کنید برای صحبت کردن با فرزندتان وقت بیشتری برای او صرف کنید. از کتاب هایی که در این زمینه نوشته شده‌اند کمک بگیرید. مانند یک بزرگسال با او صحبت کنید. دائما اشتباهات او را گوش زد نکنید.
5 راهکار برای تقویت فن بیان کودک
برای تقویت فن بیان کودکان خود باید یک نکته مهم را از اول راه با شما قرارداد کنیم. هرگز کودک خود را مجبور نکنید در جمع به یک باره شعرش را بخواند. اصرار زیاد برای کاری که فرزند دوست ندارد و یا از آن می‌ترسد، اعتماد به نفس او را پایین می‌آورد و یا او را لجوج می‌کند.
مهارت فن بیان کودکان را با بازی و تمرین‌های ساده یاد دهید و همیشه یک شنونده خوب برای احساس فرزند خود باشید. ترس‌ها و اضطراب‌های او را بشنوید، با توضیح مراحل سخنرانی خیالش را آسوده کنید و باز هم تصمیم را به عهده خودش بگذارید. در ادامه 5 راهکار تقویت فن بیان کودک را آورده‌ایم که می‌توانید استفاده کنید:
خواندن و شنیدن داستان
یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تقویت فن بیان کودک، خواندن داستان‌های متنوع است. این فعالیت نه تنها به افزایش دامنه واژگان کودک کمک می‌کند، بلکه ساختارهای زبانی مختلف و نحوه بیان احساسات و افکار را نیز به او معرفی می‌کند.
انتخاب کتاب‌های متناسب با سن: کتاب‌هایی که با سطح سنی کودک هماهنگ باشند، جذاب‌تر و قابل فهم‌تر هستند. کتاب‌های تصویری برای کودکان کوچک‌تر و کتاب‌های داستانی برای کودکان بزرگ‌تر توصیه می‌شود.
تشویق به شنیدن: می‌توانید به کودک اجازه دهید داستان‌های مورد علاقه‌اش را انتخاب کند و برای شما بخواند. این امر به او اعتماد به نفس می‌دهد و مهارت‌های بیان را تقویت می‌کند.
گفتگوهای منظم
گفتگوهای روزانه با کودک، فرصتی عالی برای تقویت مهارت‌های گفتاری است. در این گفتگوها، مهم است که به کودک اجازه دهید به راحتی صحبت کند و احساسات و نظراتش را بیان کند.
پرسش‌های باز: از پرسش‌های باز استفاده کنید که نیاز به پاسخ‌های طولانی و توضیحات دارند. این کار به کودک کمک می‌کند تا بیشتر فکر کند و مهارت‌های بیانی خود را بهبود بخشد.
شنیدن فعال: به صحبت‌های کودک با دقت گوش دهید و نشان دهید که به نظرات او اهمیت می‌دهید. این کار به تقویت اعتماد به نفس کودک و بهبود توانایی‌های بیانی او کمک می‌کند.
بازی‌های زبانی
بازی‌های زبانی، یک روش سرگرم‌کننده و مؤثر برای تقویت مهارت‌های گفتاری کودک هستند. این بازی‌ها می‌توانند شامل فعالیت‌هایی مانند نمایش، بازی‌های تخیلی و داستان‌گویی باشند.
بازی‌های تخیلی: بازی‌هایی که در آن کودک باید نقش‌های مختلف را بازی کند و داستان‌هایی بسازد، می‌تواند به تقویت مهارت‌های گفتاری او کمک کند.
بازی‌های کلمات: بازی‌هایی مانند «بازی با کلمات» یا «تکمیل جملات» می‌توانند به کودک کمک کنند تا واژگان جدید یاد بگیرد و ساختار جملات را بهتر درک کند.
تشویق و نقد مثبت
تشویق و ارائه نقدهای مثبت به کودک، نقش مهمی در تقویت مهارت‌های گفتاری او دارد. این روش‌ها به افزایش اعتماد به نفس و انگیزه کودک کمک می‌کنند.
تشویق مداوم: هر بار که کودک به خوبی صحبت کند یا داستانی را با وضوح بیان کند، او را تشویق کنید. این کار باعث می‌شود که کودک احساس موفقیت کند و انگیزه بیشتری برای ادامه تلاش داشته باشد.
نقد سازنده: اگر نیاز به اصلاح وجود دارد، نقدهای سازنده و مثبت ارائه دهید. به کودک بگویید چه چیزی خوب بوده و چگونه می‌تواند بهتر عمل کند.
تمرین‌های تکراری
تمرین‌های مداوم و تکراری می‌توانند به تقویت مهارت‌های گفتاری کودک کمک کنند. این تمرین‌ها می‌توانند شامل فعالیت‌هایی برای بهبود تلفظ، یادگیری واژگان جدید و ساخت جملات صحیح باشند.
تمرین تلفظ: فعالیت‌های روزانه برای بهبود تلفظ واژگان و جملات می‌تواند به کودک کمک کند تا بهتر صحبت کند.
یادگیری واژگان جدید: معرفی واژگان جدید و استفاده از آنها در مکالمات روزانه می‌تواند به افزایش دامنه لغات کودک کمک کند.
نکاتی که برای تقویت فن بیان کودک باید به آن توجه کنید!
بهتر است بدانید که توانایی یا عدم توانایی کودکتان در گفت‌وگو، ارتباط مستقیم و بسیار تنگاتنگی با روش تربیتی و رفتار شما دارد. حتماً برایتان این سوال پیش می‌آید که با این اوصاف رفتار ما باید چگونه باشد. در این‌جا ما چند مورد از مهم‌ترین نکاتی را که باید در رفتار خود به آنها توجه کنید مطرح می‌کنیم.
بیشتر با کودک خود گفت‌وگو کنید.
حرف زدن یک مهارت است. برای تقویت هر مهارتی نیز انجام هر چه بیشتر و تمرین آن بهترین راه‌حل است. به همین دلیل می‌توان گفت اولین و مهم‌ترین مسئله در تقویت فن بیان کودکان، بیشتر حرف زدن با او و شنیدن حرف‌هایش است.
اگر زمان کمی را با فرزند خود می‌گذرانید، بهتر است این رفتار را در خود تغییر دهید. سعی کنید در زمان‌های مختلف، مثل وقتی که در حال رانندگی به سمت خانه هستید، از او سوال‌هایی پرسیده و نظرش را درباره‌ی موضوعات مختلف بخواهید. هر چه بیشتر و درباره‌ی موضوعات متنوع‌تری حرف بزنید، کودک کلمات بیشتری خواهد آموخت و مهارت بالاتری در جمله‌سازی خواهد داشت.
روز خود را توصیف کنید.
یکی از رفتارهای بسیار موثر با کودکان، در میان گذاشتن عواطف و احساساتی‌ست که دارید. همواره درباره‌ی بخش‌هایی از روز که می‌توانید، با کودک صحبت کنید. او را ترغیب کنید تا روزش را برایتان توصیف کند. این کار را شما باید به او یاد بدهید. مثلاً برایش تعریف کنید که هنگام رد شدن از خیابان چه دیده‌اید.
به او بگویید وقتی سر کار بودید چه اتفاقاتی افتاد و به این ترتیب او هم به تدریج جزئیات روزش را با شما در میان خواهد گذاشت.
گوش کنید و واکنش نشان دهید.
وقتی کودکتان با شما حرف می‌زند به خوبی به او گوش کنید. درباره‌ی بخش‌های مختلف حرف‌هایش سوال بپرسید. با سوال‌هایتان کمک کنید تا مسائل را جزئی‌تر مطرح کند. مثلاً وقتی می‌گوید با دوستم بازی کردم از او بپرسید که کدام دوستش را می‌گوید.
بازی‌های کلامی انجام دهید.
افزایش مهارت‌های کلامی در کودک به کمک بازی‌های کلامی امکان‌پذیر است. حفظ کردن شعر و خواندن آن می‌تواند یکی از این بازی‌ها باشد. همچنین برای تقویت مهارت فن بیان کودک می‌توانید تلفن بازی انجام دهید. لطفاً تلفن بازی را تنها محدود به احوال‌پرسی نکنید. می‌توانید از پشت تلفن از کودک بخواهید برایتان از موضوعات مختلفی حرف بزند. می‌توانید از تلفن واقعی استفاده کنید و در دو اتاق مختلف با هم مکالمه کنید. از کودک بخواهید تا شرایط اتاقی را که در آن است برایتان توصیف کند.
مطالعه ابزاری مهم در تقویت فن بیان کودکان
در آخر باید اضافه کنیم خواندن کتاب برای کودکانی که خواندن و نوشتن بلدند یکی از بهترین تمرین‌های تقویت فن بیان کودکان است. با این وجود برای کودکانی که هنوز نمی‌توانند بخوانند، حتماً کتاب بخوانید. کتاب خواندن قبل از خواب یکی از عادت‌های خوبی‌ست که بسیاری از والدین دارند.
اگر از کتابی استفاده می‌کنید از تصاویر در آن استفاده شده است، حتماً تصاویر را نیز به کودک نشان دهید. اجازه دهید او نیز با کلمات خود موقعیت‌ها و تصاویر را توصیف کند. در هنگام کتاب خواندن می‌توانید فعالیت‌های دیگری نیز انجام دهید. برای مثال می‌توانید برخی جملات را ناقص خوانده و به کودک اجازه دهید آنها را کامل کند.
در نهایت…
در آخر باید بگوییم تقویت فن بیان کودک یک فرآیند تدریجی و نیازمند صبر و استمرار است. با استفاده از روش‌های ذکر شده، مانند خواندن داستان، گفتگوهای منظم، بازی‌های زبانی، تشویق و نقد مثبت و تمرین‌های تکراری، می‌توان به بهبود مهارت‌های گفتاری کودک کمک کرد. به یاد داشته باشید که هر کودک منحصر به فرد است و ممکن است نیاز به زمان و تمرینات متفاوتی داشته باشد. وظیفه شما به عنوان والد این است با فراهم کردن محیطی حمایتی و تشویقی، به رشد و توسعه مهارت‌های بیانی کودک خود کمک کنید.
نکته مهمی که وجود دارد این است که شما به عنوان والد می‌توانید همچنین برای کمک بیشتر به کودک خود ابتدا بر روی مهارت خود کار کنید و فرزندان با داشتن پدر و مادری که فن بیان خوبی دارد قطعاً راحت‌تر می‌تواند فن بیان خود را تقویت کند.
در این وبلاگ مطالب مهم مشاوره‌ی تحصیلی، اخبار و اطلاعیه‌های کنکور سراسری، درباره‌ی بنیاد علمی و آموزشی شفیعی و استاد علیرضا شفیعی، مقالات تربیتی_تحصیلی_انگیزشی و روانشناسی، دل‌نوشته‌های مربوط به دانش‌آموزان بنیاد علمی و آموزشی شفیعی و کتاب‌های ارزنده معرفی و ارائه خواهد شد.