هواداران استاد علیرضا شفیعی

🔷مقاله روانشناسی🔷

مهارت انتقادپذیری یعنی چه؟

انتقادپذیری در روانشناسی به چه معناست؟

فواید انتقادپذیری چیست؟

راه‌های افزایش انتقادپذیری کدامند؟

مهارت انتقاد پذیری یعنی ما قبول کنیم که ما هم درست شبیه همه، نقطه ضعف و اشتباهاتی داریم. هیچ انسانی در کل جهان پیدا نمی شود که اشتباه نکرده باشد. پس همان گونه که بقیه خطا می کنند، ما هم سهواً یا از روی عمد، مرتکب کار نادرست می شویم.

افرادی که مهارت انتقاد پذیری را در خود تقویت کرده اند، در مواقعی که اشتباه می کنند، به جای اینکه به خود سرزنش گری بیفتند و خودشان را تحقیر کنند یا در مقابل انتقاد دیگران جبهه بگیرند و پرخاشگری کنند، با ذهنی باز و شفاف به حرف های فردی که از او ایراد می گیرد، گوش می کنند. در عین حال، وقتی به عیب هایی که دیگران از آنها می گیرند، گوش می کنند به این معنی نیست که باید هر چه آنها گفتند را گوش کرده و در بوق و کرنا کنند. تنها باید به خودشان حق بدهند که ممکن است اشتباه کنند.

در این مقاله قصد داریم درباره تعریف مهارت انتقاد پذیری با شما صحبت کنیم، انتقاد پذیری در روان شناسی را بیان کرده و پس از آن راجع به فواید انتقاد پذیری با شما گفتگو کنیم و در نهایت مقاله را با افزایش راه های انتقاد پذیری تمام می کنیم.

مهارت انتقاد‌ پذیری یعنی چه؟

نقدی هوشمندانه که موجب پیشرفت در محیط کاری می‌شود، انتقاد سازنده است به نحوی که روی عملکرد افراد تمرکز می‌کند. در حین گفتگو، منتقد پیشنهاد‌هایی برای رفع مشکلات طرف مقابل ارائه می‌دهد. افرادی که مهارت گوش کردن را در خود تقویت کرده‌اند به این انتقاد‌ها واکنش مثبت نشان می‌دهند و جبهه نمی گیرند. به هر حال پذیرفتن اشتباه در درجه اول، کار ساده‌ای نیست، چون به مراتب همه وقتی از آن‌ها تعریف و تمجید می‌کنند بیشتر لذت می‌برند تا زمانی که از آن‌ها انتقاد می‌کنند.

پس هنگامی که دیگران راجع به خطایی که از شما سر‌زده به شما گوشزد می‌کنند یعنی به قولی از شما انتقاد می‌کنند، حس ناخوشایندی را تجربه می‌کنید که همراه بازخورد‌های منفی است. این در حالی است که وقتی از طرف گوینده در شرایط مناسب و به درستی بیان می‌شود، اتفاقاً موجب بهبود عملکرد فرد شده و به رشد او کمک می‌کند. افرادی که از مهارت انتقاد پذیری برخوردارند، توانایی پذیرش را وجود خود بالا برده و به جای اینکه جبهه بگیرند، نقد را پذیرفته و به اصلاح رفتار خود فکر می‌کنند.

جالب است بدانید یکی از مهارت‌های ارتباطی و رشد شخصی، تقویت مهارت انتقاد پذیری به شمار می‌رود. مهارت انتقاد پذیری به معنی پذیرفتن نقد‌ها و بازخورد‌های دیگران است؛ به نحوی که موجب ارتقاء روابط شخصی و فردی می‌شود. همچنین انتقاد سازنده، استفاده کردن از تجربه‌های دیگران را برای فردی که مورد نقد قرار گرفته به همراه دارد. افرادی که انتقاد‌پذیر هستند بازخورد‌ها و انتقادات‌های سازنده دیگران را پذیرفته و در فرایند رشد شخصی و حرفه‌ای خود از آن استفاده می‌کنند به نحوی این نگرش روی نحوه ارتباط آن‌ها با دیگران تأثیر مثبتی می‌گذارد.

انتقاد پذیری در روانشناسی

آدمیزاد در حالی که زندگی می‌کند، کار می‌کند، به دانشگاه می‌رود و یک سری رفتار‌ها و کردار‌ها از خود نشان می‌دهد. این وسط آدمی را تصور کنید که مثلاً از ناکجا آباد از راه می‌رسد و ایراد کوچکی به رفتار یا کارش می‌گیرد. او چنان گارد می‌گیرد یا پرخاش می‌کند که انگار بدترین حرف دنیا را شنیده است. غافل از اینکه فرد منتقد، تنها به جهت کمک کردن نقد کوچکی کرده و به دنبال آسیب رساندن به او نبوده است. اینجاست که معنی انتقاد‌پذیری مهم می‌شود. انتقاد‌ها به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند.

انتقاد‌ سازنده‌: دسته اول انتقاد‌های سازنده‌ای به شمار ‌می‌روند که وقتی توسط فرد منتقد به افراد گوشزد می‌شود، آن‌ها با اینکه می‌دانند کارشان اشتباه است و گفته‌ی فرد منتقد به دردشان می‌خورد. بازهم جبهه می‌گیرند و از خودشان واکنش تندی نشان می‌دهند. این واکنش یعنی مهارت انتقاد پذیری در فرد محدود است.

انتقاد‌ مخرب: دسته دوم مربوط به انتقاد‌هایی است که هیچ بستری درستی ندارد و افراد تنها نظر شخصی خود را به قصد تخریب کردن و کوچک کردن طرف مقابل بیان می‌کنند.

وقتی دو دسته بالا را مرور می‌کنید متوجه می‌شوید هنگامی که از مهارت انتقاد پذیری برخوردار نباشید، هر لحظه عصبانیت شما بیشتر می‌شود به نحوی که خشمتان فروکش نمی‌کند. پس اولین گامی که برای مهار واکنش‌های تند باید یاد بگیرید، دور کردن عصبانیت از خودتان است؛ حتی اگر فرد روبروی شما بی‌منطق‌ترین آدمی است که در زندگی خود با آن روبرو شده‌اید.

انتقاد‌پذیری و صبر دو عنصر موازی هستند که هیچ کدام بدون دیگری معنی نمی‌شود. هرچه دنیای شما بزرگ می‌شود، گستره دیدتان به همان اندازه بیشتر می‌شود و شما دنبال‌کننده ادامه راه می‌شوید؛ به نحوی که متوجه می شوید هیچ دشمنی در کار نیست و انتقاد سازنده به نفع شما تمام می‌شود. افرادی که به تمرین انتقاد‌پذیری روی می‌آورند، ناخودآگاه به شنیدن انتقاد علاقه پیدا می‌کنند.

فواید انتقادپذیری چیست؟

انتقاد‌های دیگران به معنی اهمیت شما برای طرف مقابل است.

افرادی که از شما انتقاد می‌کنند، به شما اهمیت می‌دهند. آن‌ها به جای اینکه وقتشان را در امور دیگری صرف کنند، روی نحوه رفتار شما دقت می‌کنند و با انتقاد‌های سازنده به دنبال بهبود رفتار شما هستند. پس همین که فردی تا این حد برای شما ارزش قائل است یعنی برای او ارزش دارید. پس مهارت انتقاد پذیری را در خود تقویت کرده و نقد‌های سازنده را به فال نیک بگیرید.

گرفتن بازخورد‌های منفی عملکرد شما را تقویت می‌کند.

تصور کنید همیشه از عملکرد خود راضی بودید و هیچ احدالناسی راجع به عملکرد شما بازخورد نمی‌داد. در این حالت چگونه می‌فهمید که تا چه حد خوب پیش رفته‌اید؟ این در حالی است که تنها یک نظر شخصی که آن هم توسط خودتان برداشت شده و هیچ شخص دیگری افکارش را با شما در میان نگذاشته است، نمی‌تواند صد در صد مورد تائید باشد.

به عنوان مثال تصور کنید شما محصولی را روانه بازار می‌کنید و تخمین زده‌اید کالای مورد نظرتان فروش خوبی دارد و از هر نظر کاربردی، مفید و مورد پسند مصرف کننده است. این در حالی است که کالای مورد نظر شما هنگام ورود به بازار با استقبال خوبی روبرو نشده و خریداران آن را پس می‌زنند. یکی از علت‌ها عرضه و تولید محصول قبل از گرفتن بازخورد از افراد حرفه‌ای به شمار می‌رود. آن‌ها محصول را به دقت بررسی می‌کنند. نقد می‌کنند و با انتقاد‌های سازنده مشکلات محصول را شناسایی می‌کنند. تولید‌کننده به تکاپوی رفع کردن مشکلات محصول می‌افتد و پس از آن به بهترین شکل ممکن کالا را به دست مصرف‌کننده می‌رساند.

پس داشتن مهارت انتقاد‌پذیری پیش از انجام دادن کار‌های مهم از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا افرادی بازخورد‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و با گرفتن تصمیم‌های هوشمندانه درگیر مشکلات تکراری نمی‌شوند.

برای شما ارتباط‌های مؤثر می‌سازید.

پیدا شدن افراد جدیدی که با نظر شما مخالف هستند، ارتباط‌های تازه ای برای شما به ارمغان می‌آورند. چون به هر ترتیب با شنونده وارد گفتگو می‌شوید. پس مهارت انتقاد پذیری را در وجود خود تقویت کنید. با این اقدام علاوه بر اینکه روابط عمیق و پر معنایی با دوستان، خانواده، همکاران و شریک عاطفی خود می‌سازید، خودتان را از تنش‌ها و درگیری‌های بیهوده دور می‌کنید. با این کار دیگران به راحتی احساسات و نظراتشان را بیان می‌کنند و به شما احساس ارزشمندی می‌دهند. پس فراموش نکنید افرادی که هرگز مورد انتقاد قرار نمی‌گیرند همواره در دایره امن خود باقی می‌مانند و نمی‌توانند پای خود را فراتر از جایی که هستند قرار دهند؛ به نحوی که حتی رشد شخصی و کاری آن‌ها زیر سؤال می‌رود. پس از اینکه به تکرار مکررات نمی‌افتید و مورد نقد قرار می‌گیرید، خوشحال باشید.

در صورتی که مردم فکر کنند شما ارزش انتقاد کردن را ندارید، از شما انتقاد نمی‌کنند.

تعداد مسائلی که برای انتقاد کردن وجود دارد، بسیار زیاد است. اما همه برای مسائلی که با آن موافق نیستند زمان نمی‌گذارند، چون هر مسأله یا آدمی ارزش انتقاد کردن ندارد. پس وقتی مورد نقد قرار می‌گیرید، حتماً ارزش وقت و انرژی طرف مقابل را داشته‌اید. حتی برجسته‌ترین و محبوب‌ترین افراد دنیا، از اپرا وینفری گرفته تا استیو جابز، ایلان ماسک و جف بزوس، مورد نقد قرار می‌گیرند.

شما مسائل را از زوایای دیگری می‌بینید.

یکی از فواید انتقاد‌ و داشتن مهارت انتقاد پذیری امکان دیدن مسائل از زوایای متفاوت دیگری است. هر زمانی که نسبت به کاری که انجام داده‌اید یا رفتارتان مورد نقد قرار گرفتید، کمی تأمل کنید. حتماً دیدگاه تازه‌ای در مسئله وجود داشته که از چشم شما پنهان مانده است. به این ترتیب آگاهی شما افزایش پیدا می‌کند.

راه های افزایش انتقاد پذیری

برای تقویت کردن مهارت انتقاد پذیری روش‌های زیر را امتحان کنید.

گوش دادن فعال را تمرین کنید؛ به نحوی که سعی کنید به نظرات دیگران گوش داده و آن‌ها را درک کنید.

به جای اینکه واکنش سریعی از خود نشان دهید، کمی فکر کنید و سپس پاسخ فردی که از شما انتقاد کرده را بدهید.

نوع تفکرتان را تغییر دهید به نحوی که انتقاد کردن را به عنوان فرصتی برای یادگیری و رشد ببینید.

نقاط ضعف خود را بدانید و از آن‌ها در مواقع نقد به عنوان بخشی از مسیر رشد و توسعه فردی یاد کنید.

واکنش‌های درست در برابر انتقاد کردن را بیاموزید.

تکنیک‌های آرامش‌بخشی که احساسات شما را مدیریت می‌کند را بیاموزید.

مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کنید تا بتوانید به شکل درست و سازنده‌ای با انتقادات برخورد کنید.

از نقد‌های گذشته خود درس بگیرد و از آن‌ها در جهت بهبود استفاده کنید.

به جای اینکه روی جنبه‌های منفی انتقادات تمرکز کنید، به جنبه‌های مثبت آن نگاه کنید. جنبه‌هایی که فرصت یادگیری و رشد را برای شما به ارمغان می‌آورند.

در نهایت...

در این مقاله با شما درباره مهارت انتقاد پذیری صحبت کردیم، اینکه انتقاد کردن چیست و چگونه باعث رشد و توسعه فردی در میان افراد می‌شود. چون انتقاد سازنده شبیه فرصت عمل می‌کند به نحوی که شما مورد نقد قرار می‌گیرید و در همان حال در زمینه یکی از نقاط ضعف خود که از آن بی‌خبر بوده‌اید، آگاه می شوید. اکنون با نقدی که به شما وارد شده وقتی مسأله را از زاویه دیگری بررسی می‌کنید به دنبال راهی می‌گردید تا نقطه ضعف خود را به نقطه قوت تبدیل کنید. پس انتقاد کردن می‌تواند راهکار‌های نامناسب را از روش‌های مناسب جدا کند و بهترین گزینه را برای شما به ارمغان بیاورد.